Enstitü Sosyal: Çocuk suçlarında "cezasızlık algısı" sistem arızası yaratıyor
Enstitü Sosyal'in "Türkiye'de Adalet Sisteminde Suç ve Çocuk" başlıklı araştırma raporu, çocuk suçlarında cezasızlık algısının suçu olağanlaştırdığı ve mevcut tedbirlerin ıslah amacına yeterince hizmet etmediğini ortaya koydu. Araştırma, uzman akademisyenler, hukukçular, ceza infaz kurumu çalışanları ve sosyal hizmet uzmanlarının katkısıyla hazırlandı.
Araştırmanın öne çıkan bulguları
Rapor, hakimlerin takdir yetkisini sınırlayan hükümlerin adalet duygusunu zedelediğini, çocuklara yönelik tekerrür hükümlerinin uygulanmamasının yeni suç riskini artırdığını ve mevcut güvenlik tedbirlerinin çocukların rehabilitasyonuna katkısının sınırlı kaldığını vurguluyor.
Araştırmada, çocukların suça karıştıklarında aldıkları ilk geri bildirimin kritik olduğu belirtiliyor. Enstitü Sosyal Genel Koordinatörü Dr. İpek Coşkun Armağan, özellikle 12 yaş altı çocuklarda ilk tepkinin tutarlı ve yönlendirici olması gerektiğini; aksi halde çocukların cezasızlık algısına kapıldığını ifade etti.
Uzman görüşleri: Bütünsel yaklaşım gerekiyor
Armağan, suçu sadece yargılama aşamasıyla sınırlı görmenin yanlış olacağını, suç öncesi, yargılama, infaz ve infaz sonrası süreçlerin birlikte değerlendirilmesi gerektiğini söyledi. Armağan, tekrarlayan suç kayıtlarına dikkat çekerek eğitim kurumları, sosyal hizmetler, sağlık kuruluşları, yerel yönetimler ve adalet kurumlarının koordineli müdahalesinin şart olduğunu belirtti.
Dr. Armağan, okullarda şiddet ve akran zorbalığıyla mücadelede kurumsal kapasitenin artırılması, risk haritalarının çıkarılması ve riskli okullarda ayrı destek mekanizmalarının kurulmasının önemine dikkat çekti. Ayrıca bağımlılık sorunu yaşayan çocuklar için yatılı tedavi kapasitesinin artırılması gerektiğini vurguladı.
Kontrol mekanizması ve "tedbir mahkemeleri" önerisi
Rapor, mevcut güvenlik tedbirlerinin uygulanıp uygulanmadığının takip edilmesi için bir kontrol mekanizması kurulmasını öneriyor. Armağan, somut öneri olarak "tedbir mahkemeleri" oluşturulmasını gündeme getirerek, aksi halde tedbire uymayan çocuklarla ne yapılacağının bilinmediğini ve bunun suç tekrarına yol açtığını söyledi.
Armağan, dijital mecralarda çocuk suçluluğunu özendiren içeriklerin artmasının da dikkatle izlenmesi gerektiğini belirtti ve kanundaki indirim uygulamalarının suçun niteliği ve tekerrür durumuna göre yeniden düzenlenmesi gerektiğini söyledi.
Hukuki düzenleme ve hakim takdir yetkisi
Enstitü Sosyal'in çalışmasına destek veren Dr. Öğretim Üyesi Mustafa Akgün ise mevzuatın tutarlılığına ilişkin değerlendirmeler paylaştı. Akgün, yargılamaların uzun sürmesinin pratik sorun yarattığını, alınacak tedbirlerin ceza boyutunun yanı sıra koruyucu ve destekleyici önlemleri de kapsaması gerektiğini ifade etti.
Akgün, gündemdeki yasa tasarısının tekerrür hükümlerinde bazı istisnalar öngördüğünü, yasalaşması halinde ağır suçlarda (ör. kasten öldürme) 15-18 yaş grubunda hakim takdirine bağlı istisnai yaklaşımların mümkün olabileceğini belirtti. Ayrıca TCK 31. madde kapsamındaki yaş küçüklüğüne ilişkin düzenlemelerde takdir yetkisinin güçlendirilmesi gerektiğini savundu.
Akgün, 15-18 yaş grubuna getirilen zorunlu ceza indirimlerinin hakimin takdir yetkisini kısıtladığını, somut olayın özelliklerine göre hakimin uygun cezayı belirleyebilmesinin adalet mekanizmasının sağlıklı işlemesi için önemli olduğunu vurguladı.
Sonuç ve öneriler
Rapor, çocuk suçluluğuna yönelik çözümün yalnızca ceza sisteminde aranmaması, pedagojik bilgiye sahip hakimler, güçlendirilmiş okul ve sosyal hizmet mekanizmaları, istatistiksel takip ve denetim mekanizmaları ile tedbir mahkemeleri gibi yapısal düzenlemelerin birlikte hayata geçirilmesi gerektiğini ortaya koyuyor. Uzmanlar, ayrıca medyanın sorumlu dili ve dijital içeriklerin denetiminin önemine dikkat çekiyor.
Enstitü Sosyal'in "Türkiye'de Adalet Sisteminde Suç ve Çocuk" başlıklı araştırması, çocuk suçlarında "cezasızlık" algısının belirleyici olduğunu, caydırıcılık ve ıslah için mevcut hukuki düzenlemelerin gözden geçirilmesi gerektiğini ortaya koydu. Enstitü Sosyal Genel Koordinatörü İpek Coşkun Armağan, AA muhabirine açıklamalarda bulundu.
