Suriye Parlamento Seçimleri: Sonuçlar ve Perde Arkası
Ümran Stratejik Araştırmalar Merkezi Türkçe Araştırmaları Direktörü Ömer Özkızılcık, Suriye'de gerçekleştirilen parlamento seçimlerinin arka planını ve sonuçların taşıdığı siyasi mesajları değerlendirdi.
Seçimin Genel Çerçevesi
Suriye'de yeni anayasa ve siyasi düzeni belirleyecek 210 kişilik meclisin 127 vekili seçildi. Meclisin geri kalan 3'te biri ise Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara tarafından atanacak. Süveyda ve Fırat’ın doğusu hükümet kontrolünde olmadığından bu bölgelerdeki seçimler ileri bir tarihe ertelendi; bu yüzden 13 vekilin sandalyeleri boş kalacak.
Neden Dolaylı Seçim?
Suriye'de 14 yıllık savaşın yarattığı fiili tablo, doğrudan geniş katılımlı bir seçimi fiilen olanaksız kıldı. Nüfus kayıtlarında eksiklikler ve doğruluk sorunu, rejimin kayıt düzenindeki bozukluklar ve savaş nedeniyle kayıplar, doğrudan seçim yapılmasını engelledi. Ayrıca İdlib ile rejim bölgelerindeki kayıtların tam entegrasyonu sağlanamaması, FKH, ZDH ve BPH bölgelerindeki kimlik uyumsuzluğu ve yurtdışındaki mültecilerin kayıtlarının Şam'da olmaması da süreci zorlaştırdı.
Esed dönemine ait siyasi partiler yasası, fiilen tek parti yapılarını beslediği için çok partili düzenin oluşmasını sağlayacak yeni yasal altyapı henüz yok. Bu nedenle dolaylı seçim modeli tercih edildi.
Seçim Süreci Nasıl İşledi?
Ahmed Şara tarafından atanan bir Yüksek Seçim Komitesi (YSK), 2011 nüfus sayımı verilerini esas alarak seçim bölgelerini belirledi. Her bölge için YSK en az üç yerel komite üyesi atadı; Şam ve Halep gibi yoğun bölgelerde bu sayı altı ila dokuz oldu.
Her üç yerel komite üyesi, YSK tarafından belirlenen 17 kriter doğrultusunda başvuranlar arasından 150 delege seçti. Milletvekili adayları bu 150 delege arasından belirlendi; bölgelerde ayrı ayrı yapılan oylamalarla yeni geçici meclis üyeleri seçildi. Süreci bazı uluslararası diplomatik gözlemciler de takip etti.
Seçim Sonuçları Ne Anlatıyor?
Seçimlere yönelik en büyük eleştiri, Ahmed Şara'nın meclisin üçte birini atama yetkisine sahip olması oldu. Aynı zamanda, YSK'nın yapısı ve üyelerinin profili baştan çoğulcu ve katılımcı bir tablo vaat etti; YSK içinde Bedir Camus ve Enes Abde gibi Şara ile farklı siyasi kamplardan isimler bulundu.
Sonuçlar, Heyet Tahrir Şam (HTŞ) kökenli figürlerin mecliste göreli olarak azınlıkta kaldığını; öne çıkan isimlerin ise eski "ılımlı muhalefet" mensupları ve sivil toplum aktörleri olduğunu gösterdi. Öne çıkan örnekler arasında HTŞ tarafından hapse atılmış olan Mazen Gazal'ın İdlib Taftanaz'dan seçilmesi dikkat çekti. Bu, HTŞ etkinliğinin görece yüksek olduğu bir bölgede bile farklı siyasi aktörlerin seçilebildiğine işaret ediyor.
Humus bölgesinde seçilen altı milletvekilinden biri Kenan Nahhas oldu; Nahhas, 2017-2021 arasında Ahmed Şara'nın güçlü rakiplerinden biri olarak anılıyordu. Dera'dan seçilen Adnan el Musalama, Rusya ile yerel uzlaşı süreçlerinde rol almış ve devrim sürecinde tartışmalı bir figür olarak biliniyor. Beşar Esed'in memleketi Kardaha'dan seçilen Fayız Osman ise rejim döneminde yer almış, sonrasında muhalif bir Nusayri oluşum kurmuş bir isimdir.
Türkmen ve Kürt Temsili
Seçimlerde etnik temsile dair önemli veriler de ortaya çıktı. Kürt nüfusun yoğun olduğu dört bölgeden üçü SDG/YPG kontrolünde kaldığı için seçimlere dahil edilmedi; Afrin'den ise Halep üzerinden üç Kürt milletvekili seçildi. Seçilen isimler Muhammed Sido, Rankin Abdo ve Şeyh Said Zade olup, bu isimlerin Suriye Kürt Ulusal Konseyi (ENKS) ile yakın olduğu belirtildi. Ayrıca Halep'in Safire bölgesinden Ömer Hamdo Garibo bağımsız bir figür olarak meclise girdi. Seçimlerde PKK'nın Suriye kolu PYD ile iltisaklı isimlerin seçilmediği gözlemlendi.
Suriyeli Türkmen temsilcilerinden Tarık Sülo Cevizci, El Bab'tan; Lazkiye seçim bölgesinde ise Türkmen Dağı'nda savaşmış, İslam Dağı Taburu kurucusu ve Türkmen komutan Samir Karaali milletvekili oldu. Halep'te bir diğer öne çıkan Türkmen Mehid İsa ile meclise giren Mustafa Mahmud ve Humus'tan seçilen Türkmen Muhammed Velid Bekir de temsil edilecek isimler arasında yer alıyor.
Değerlendirme
Genel tablo, seçimin tamamen serbest ve doğrudan bir halk iradesiyle yapıldığını söylemeyi zorlaştırsa da, YSK tarafından oluşturulan mekanizma ve sonuçlardaki çeşitlilik, saha şartları göz önünde bulundurulduğunda bazı farklı siyasi aktörlerin meclise girme olanağı bulduğunu gösteriyor. Ancak Şara'nın atama yetkisi ve bazı bölgelerin dışarıda kalması, meclisin meşruiyeti ve temsil kapasitesi konusundaki tartışmaları canlı tutuyor.
Ömer Özkızılcık, Ümran Stratejik Araştırmalar Merkezi'nde Türkçe Araştırmaları Direktörüdür.
*Makalelerdeki fikirler yazarına aittir ve Anadolu Ajansının editoryal politikasını yansıtmayabilir.
