Trabzon'da Tarihi Mezar Taşları Karekodla Dijital Kayda Alınıyor
Trabzon Büyükşehir Belediyesi Mezarlıklar Dairesi Başkanlığı tarafından yürütülen proje kapsamında şehir genelindeki tarihî mezar taşları karekod ile dijital kayıt altına alınıyor. Çalışma, hem vatandaşlar hem de akademisyenler için erişilebilir bir arşiv oluşturmayı hedefliyor.
Proje ve karekod uygulaması
Belediyenin resmi internet sitesinde yer alan Mezarlık Bilgi Sistemi içinde oluşturulan "Tarihi mezarlar" bölümü üzerinden mezar taşlarına ait veriler aşama aşama sisteme yükleniyor. Çalışmanın önemli bir ayağını karekod uygulaması oluşturuyor. Mezar taşlarına zarar vermeyecek şekilde yerleştirilen karekodlar sayesinde ziyaretçiler ve araştırmacılar, karekodu okutarak ilgili mezar taşına ait bilgilere anında ulaşabilecek.
Köksal Saral projeyi anlatırken, "Burada toplamda yaklaşık 170 tarihi mezar taşı bulunmaktadır." ifadesini kullandı. Saral ayrıca, "Taşlara zarar vermeyecek şekilde yerleştirilen karekodlar sayesinde, vatandaşlar veya akademik araştırma yapanlar, ziyaret sırasında karekodu okuttuklarında o mezar taşı hakkında hazırlanan bilgilere doğrudan sistem üzerinden ulaşabilecektir" dedi.
Tavanlı Cami Haziresi ve tarihî bulgular
Saral, Trabzon'un tarihî önemine vurgu yaparak bölgedeki padişah ve devlet adamlarına ilişkin izlerin mezar taşlarında görüldüğünü belirtti. Proje kapsamında Tavanlı Cami Haziresi Mezarlığı'nda miladi 1651 yılına ait bir mezar taşına rastlandığını ve daha eski taşların da bulunabileceği kanaatinde olduklarını söyledi.
Sistem, hedef ve kayıtlar
Sistemin yaklaşık iki yıl önce kurulduğunu aktaran Saral, amaçlarının Trabzon'un tüm ilçe, mahalle ve köylerindeki tarihî mezar taşlarının konumlarını almak, fotoğraflarını çekmek ve sisteme yüklemek olduğunu belirtti. Böylece tarihî değer taşıyan bu mezarlar kaybolsa bile kayıtları dijital ortamda korunmuş olacak ve akademisyenler bu bilgilere erişebilecek.
Saral projeyle ilgili şu verileri paylaştı: Şu ana kadar Trabzonlu şair ve yazar İbrahim Cudi Bey'in şiir yazdığı 21 mezar taşını tespit ettik. Ayrıca toplam bin 342 mezar taşını dijitalleştirerek sisteme ekledik. Çalışma yürüttüğümüz mezarlık sayısı 10-12 civarında. Trabzon'da resmi mezarlık sayısı yaklaşık 4 bin; tüm mezarlıklar hesaba katıldığında toplam sayı 20-50 bin arasında olabilir.
Nakibü'l Eşraflar ve mesleki göstergeler
Yapılan tespitlerde bazı mezarların Peygamber Efendimizin torunları ile ilgilenen Nakibü'l Eşraflar'a ait olduğunun belirlendiğini söyleyen Saral, "Nakibü'l Eşraflar padişahın huzuruna destursuz girenlerdir. Şu ana kadar 4 adet Nakibü'l Eşraf mezar taşı belirledik. Nakibü'l Eşraf, Osmanlı Devleti içinde önemli bir konuma sahip, padişahın huzuruna destursuz girebilen bir vezir, bir bakan ya da bir vali düzeyindeki kişidir" diye konuştu.
Saral ayrıca mezar taşlarının üzerindeki manzumelerin döneme dair bilgiler verdiğini, taşların yapısından kişinin mesleğinin anlaşılabileceğini; örneğin kavuğun şekline göre kişinin âlim, hoca veya asker olduğu gibi ayrımlara ulaşılabileceğini belirtti.
Restorasyon çalışmaları ve Osmanlı Türkçesi
Halil Acer ise silinmiş eserleri okunaklı hale getirme sürecini anlattı: "Burada, Osmanlı döneminden kalan ve yazıları silinmiş eserlerin metinlerini tebeşirle üzerinden geçerek okunaklı hale getiriyoruz. Okuduğumuz bu metinleri belediyemizin internet sitesine yükleyip üzerlerine karekod ekleyerek araştırmacılar için bir çalışma zemini oluşturmaya çalışıyoruz."
Acer, mezar taşlarındaki yazıların Arapça veya Farsça olmadığını; metinlerin Osmanlı Türkçesi olduğunu, içinde Arapça ve Farsça unsurlar bulunduğunu ve yazılanların dönemin günlük konuşma diline yakın ifadeler taşıdığını vurguladı. "Aralarında 1170'li yıllara ait eserler de bulunuyor" dedi.
Projenin önemi
Projeyle, Trabzon'un tarihî ve kültürel mirası sistematik şekilde kayıt altına alınarak korunmaya alınmış olacak. Uzun soluklu ve emek isteyen bu çalışma, şehirdeki tarihî mezar taşlarının gelecek kuşaklara aktarılması için kritik bir adım niteliği taşıyor.
TRABZON BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ MEZARLIKLAR DAİRESİ BAŞKANLIĞI TARAFINDAN YÜRÜTÜLEN "TARİHÎ MEZAR TAŞLARININ TEMİZLENMESİ, BAKIMI VE DİJİTAL KAYIT ALTINA ALINMASI" PROJESİ SAYESİNDE ŞEHİR GENELİNDEKİ TARİHÎ MEZAR TAŞLARI ÜZERİNDE KAPSAMLI ÇALIŞMA YAPILIYOR.
