Diyarbakır İçkale Artuklu Sarayı kazısında 100 yıllık sur parçası gün yüzüne çıktı
Diyarbakır’ın merkez Sur ilçesindeki İç Kale Artuklu Sarayı kazısında, yaklaşık 100 yıldır toprak altında kalan surun bir bölümü ortaya çıkarıldı. Kazıda açığa çıkan sur parçası 1.35 metre yükseklikte ve 17 metre uzunluğunda ölçüldü; yapımının Hurriler dönemine tarihlenebileceği değerlendiriliyor.
Kazı çalışmaları ve bölgede tarihsel önem
Amida Höyük, UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi'nde yer alan Sur ilçesinin İçkale Müze Kompleksi sınırları içinde bulunuyor ve Diyarbakır merkezde ilk yerleşimin başladığı alan olarak biliniyor. Höyükteki arkeolojik buluntular, yerleşimin Neolitik (M.Ö. 8000) döneminde başladığını gösteriyor. Bölgenin yaklaşık 10 bin yıldır kesintisiz yerleşim gördüğü ve yönetim merkezi olarak kullanıldığı belirtiliyor; bu özelliğiyle Amida Höyük, Filistin’in Eriha kentinden sonra dünyanın en eski ikinci kesintisiz yerleşim merkezleri arasında yer alıyor.
Amida Höyük, tarih boyunca Hurriler, Hurri-Mitanniler, Bitzamani Krallığı, Asurlular, Urartular, Medler, Persler, Büyük İskender, Selevkoslar, Büyük Tigran Krallığı, Romalılar, Bizanslılar, Sasaniler, Emeviler, Abbasiler, Hamdaniler, Mervaniler, Selçuklular, Nisanoğulları, Artuklular, Eyyubiler, İlhanlılar, Akkoyunlular, Safeviler ve Osmanlılar gibi birçok medeniyete ev sahipliği yaptı.
Kazıyı yöneten ekip ve çalışma dönemleri
Kültür ve Turizm Bakanlığı izniyle yürütülen çalışmaları, Dicle Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi Dekanı Prof. Dr. İrfan Yıldız başkanlığındaki ekip 8 yıldır sürdürüyor. Artuklu Sarayı Kazısı, Cumhurbaşkanlığı kararıyla yürütülen 12 aylık kazılar statüsünde yürütülüyor.
Kazı Başkanı Prof. Dr. İrfan Yıldız, çalışmaların 2 0cak 2025’te büro çalışmalarıyla başladığını, 23 Haziran 2025'ten itibaren arazi çalışmalarına devam edildiğini ve arazi çalışmalarının 31 Aralık tarihinde sonlanacağını belirterek, toplamda yaklaşık 365 gün çalışma yapıldığını aktardı.
Alay Meydanı ve buluntunun özellikleri
Bu yıl ekip özellikle sarayın kuzeyindeki Alay Meydanı olarak adlandırılan alanda yoğunlaştı. Bugüne kadar 5x5 metre ölçülerinde 26 açma ile toplam 650 metrekarelik alanda arkeolojik kazı tamamlandı. Alay Meydanı'nın eski çağlarda açık hava toplantıları ve törenlerin gerçekleştirildiği bir mekan olduğu belirtiliyor.
Yapılan çalışmalarda Diyarbakır surlarının en eski kısmı olduğu değerlendirilen, Hurriler dönemine tarihlenebilecek 1.35 metre yüksekliğinde ve 17 metre uzunluğunda sur parçası gün yüzüne çıkarıldı. Prof. Dr. Yıldız, bu bölümün surların yapım tekniği ve kullanılan taşlar hakkında önemli bilgiler sağladığını vurguladı: "Büyük ebatlı blok taşlar kullanılmış, kesme taş şeklinde. Ancak temelde daha küçük boyutlu kırma taş malzeme de dikkat çekiyor."
Kazılarda ayrıca Osmanlı döneminde surların hemen önüne eklenen mekanlara ait izler de tespit edildi; şu anda bu mekanlara ait iki kemerin başlangıç seviyeleri ortaya çıkarıldı.
Derinlik ve zemin özellikleri
Prof. Dr. Yıldız, Cumhuriyet döneminde alanda betonarme yapı kullanımının yoğun olduğunu ve kazılarda bu izlere de rastlandığını söyledi. Alay Meydanı'nda önceki sezonlarda başlanan kazılarda en az bir açmada ana kayaya ulaşacak seviyeye inildiğini ve bu yılki çalışmalarda eksi 4.45 derinlikte zemin kayalığa ulaşıldığını aktardı. İlk çağ inşaatlarında bu kayalık zeminde taşların kesilme tekniklerinin dikkat çekici olduğunu belirten Yıldız, "İlk inşalar da teknolojiden yararlanılarak gerçekleştirilmiş" dedi.
Meydanın yeniden işlevlendirilmesi
Prof. Dr. Yıldız, Amida Höyük’ün kesintisiz 10 bin yıllık yaşamı sayesinde Diyarbakır’ın tarihsel öneminin altını çizdi. Alay Meydanı için yapılan düzenlemeler tamamlandığında alanın çevre düzenlemesinin yapılacağını ve meydanın yeniden Diyarbakır için açık hava etkinlikleri, toplantılar ve törenlerin gerçekleştirileceği bir mekan haline getirileceğini söyledi: "Binlerce yıl toplantı, bayramlaşma, tahta çıkış törenleri yapıldığı alay meydanı, tekrar Diyarbakır için toplantıların yapıldığı bir meydan haline gelecek."
Sonuç: İçkale Artuklu Sarayı kazılarında gün yüzüne çıkarılan bu sur parçası, Diyarbakır surlarının ilk dönem mimarisi ve yapım teknikleri hakkında yeni veriler sunarken, Alay Meydanı'nın restore edilerek kentin kültürel yaşamına yeniden kazandırılması hedefleniyor.
DİYARBAKIR’IN MERKEZ SUR İLÇESİNDEKİ İÇ KALE ARTUKLU SARAYI KAZISINDA 100 YILDIR TOPRAK ALTINDA OLAN SURUN BİR KISMI ORTAYA ÇIKARTILDI. 1.35 METRE YÜKSEKLİKTE, 17 METRE UZUNLUĞUNDAKİ DUVARIN HURRİLER DÖNEMİNDE YAPILDIĞI TAHMİN EDİLİYOR.
