Türkiye'de Biyoteknolojide Yenilikçi Çözümler: Ulusal Omiks Platformu Kuruluyor
ZEYNEP DUYAR - Türkiye, biyoteknoloji alanında önemli bir adım atarak, birçok paydaşı buluşturacak ve kanserden metabolik hastalıklara kadar geniş bir yelpazede çözümler sunacak Ulusal Omiks Platformu'nu kuruyor.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın verilerine göre, Türkiye'nin biyoteknolojik ve genomik araştırmalara verdiği destekle küresel ilaç pazarında önemli bir oyuncu olma potansiyeli bulunmaktadır. Pandemi sürecinde aşı geliştirme hızı, biyoteknolojik ilaçların değerini daha da arttırmıştır. 2019 yılında küresel ilaç satışlarının %31'i biyoteknolojik ilaçlardan oluşurken, bu oran 2021'de %39'a ve 2023'te %41'e yükselmiştir. 2028 yılı itibarıyla bu oran %46'ya ulaşması beklenmektedir.
Türkiye'nin İlaç Pazarı ve Biyoteknolojik Ürünler
Türkiye ilaç pazarı, 9,35 milyar dolarlık büyüklüğü ile dünya ilaç pazarında ilk 20'de yer almakta ve bu pazarın %17,6'sını biyoteknolojik ürünler oluşturmaktadır. Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından ruhsatlandırılmış 374 biyoteknolojik ilaç ve 103 biyobenzer ilaç bulunmaktadır. Bu ilaçların 33’ünün üretimi Türkiye’de gerçekleştirilmektedir.
Hücre kültürü alanında geliştirilen yerli biyoteknolojik ilaçlarla birlikte, bu sektör üst politika ve teşviklerle önceliklendirilmektedir. Sektöre 1,1 milyar dolarlık yatırım teşviki desteği sağlandı ve bu sayede biyoteknolojik ilaçların imalatta payı son 7 yılda %8’den %33’e, değerdeki payı ise %1’den %9’a yükselmiştir.
Ulusal Omiks Platformu'nun Amaçları
Kurulacak olan Ulusal Omiks Platformu, büyük veri setlerinin güvenli ve sistematik bir şekilde toplanmasını, saklanmasını ve analiz edilmesini sağlayacak. Bu sayede biyoteknoloji ve tıp alanlarında çağdaş çözümler sunulması hedefleniyor. Platform, yapay zeka ve kişiselleştirilmiş tıp ile entegre edilerek, sistem biyolojisinin merkezde olduğu akıllı sağlık sistemlerinin temelini oluşturma potansiyeline sahip.
Akademik ve endüstriyel paydaşlar arasında işbirliğini geliştirerek, bu platform biyoteknoloji alanında yenilikçi ve öncü çalışmaların önünü açmayı bekleniyor. Böylece kanser tedavilerinden metabolik hastalıkların kontrol altına alınmasına kadar geniş bir alanda biyomedikal uygulamalara katkı sağlanması öngörülüyor.
Biyoteknoloji Üretim Programı'na Katkılar
Biyoteknoloji Üretim Programıyla birlikte, Türkiye’nin yüksek biyoteknolojik ilaç ithalatını azaltılması ve uzun vadede net ihracatçı konumuna geçişi hedefleniyor. TÜBİTAK, üniversiteler ve Sağlık Bakanlığı işbirliğiyle, biyoteknoloji araştırma altyapılarını güçlendirmek ve yerli biyoteknolojik ilaç üretimini desteklemek için çeşitli önlemler planlanıyor.
Biyoteknolojik ilaç üretimine yönelik yatırımlar, Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı çerçevesinde teşvik edilmekte ve uzun vadeli uygun koşullu finansman imkanları sağlanmaktadır.
Gelecekteki Beklentiler
Sağlık teknolojileri, ulusal güvenlik açısından kritik bir öneme sahiptir. Önümüzdeki beş yıl içinde ilk sırada onkoloji, ardından immünoloji, diyabet ve obezite alanlarında büyüme bekleniyor. Nadir nörolojik bozukluklar, Alzheimer, Parkinson ve migren gibi hastalıklara yönelik yeni tedavi yöntemleri de sağlık alanında önemli değişiklikler getirecek.
Antikor ilaç konjugatları, çoklu spesifik antikorlar, RNA bazlı tedaviler, gen/hücre tedavileri ve radyofarmasötikler gibi yeni yöntemlerin 2030 yılına kadar büyümesi öngörülmektedir.
