Van’ın Son Çömlek Ustası Osman Eşme
Plastiğe karşı geleneksel çömlekçiliği ayakta tutuyor
Kültür ve Turizm Bakanlığı Çömlek Sanatçısı Osman Eşme, yaklaşık 3 bin yıllık geçmişi olan ve Urartulardan günümüze uzanan geleneksel çömlekçilik sanatını Van’da tek başına yaşatıyor. Babasından öğrendiği mesleğini yıllarca Tuşba ilçesi Bardakçı Mahallesi’ndeki atölyesinde sürdüren Eşme, şimdi kent merkezindeki Bedesten Çarşısındaki yeni atölyesinde sanatını tanıtıyor.
Bardakçı Mahallesi’nde yüzyıllardır devam eden çömlekçilik geleneği, plastik kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte 1976 yılında büyük ölçüde terk edildi ve üretim neredeyse durma noktasına geldi. Bu süreçte birçok usta mesleği bıraktı ve bugün Van’da bu kültürel mirası sürdüren tek usta olarak Osman Eşme kaldı.
İHA muhabirine konuşan Eşme, mesleğini yaşatmak için uzun yıllardır tek başına mücadele ettiğini aktardı. Eşme, "O dönem köyümüzdeki ustalar bu işi bırakmaya başladı. Ben ise 1977 doğumluyum ve bu sanatı rahmetli babamdan öğrendim. 2003 yılında işi tamamen devraldım ve günümüze kadar da sürdürdüm. Eğer ben sahip çıkmasaydım, bu sanat tamamen yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalacaktı" dedi.
Eşme, geleneksel yöntemin korunduğunu vurgulayarak, "Üniversitelerde hobi amaçlı benzer çalışmalar yapılsa da bizim yaptığımız geleneksel yöntemin birebir devamıdır. Ayaklı torna, eski fırınlar, atölye düzeni hâlâ eski usulle çalışıyor. Ancak ne yazık ki günümüzde hak ettiği değeri görmüyor. Mesleğimize ilgi azaldı ve desteğe ihtiyacımız var" ifadelerini kullandı.
Usta, yerli halktan çok yabancı turistlerin çömleklere ilgi gösterdiğini belirterek, Van’ın yerel ürünleri arasında yer alan peynir küpleri ve diğer kapları kendisinin yaptığını söyledi. Eşme, plastik ürünlerin ucuz ve kırılmaz olmasının ustaları mesleği terk etmeye ittiğini, oysa ürettikleri doğal ürünlerin sağlık açısından plastikten çok daha faydalı olduğunu kaydetti: "Plastik biliyorsunuz, kanserojen maddeler içeriyor. Bu yüzden tekrar doğal ürünlere yöneliş olmasını istiyoruz."
Mesleğin geleceği için adımlar attığını ve büyük oğlunu çömlekçiliğe hazırladığını söyleyen Eşme, "Elimizden geldiğince bu sanatı yaşatmaya çalışacağız. Bu sanatın yok olup gitmesini istemiyorum" diyerek geleneksel çömlekçiliği koruma kararlılığını dile getirdi.
Van’ın kültürel mirası olan çömlekçilik, Osman Eşme gibi ustaların çabasıyla ayakta kalmaya çalışıyor; ancak bu mirasın sürdürülebilmesi için ilgi ve desteğe ihtiyaç olduğu vurgulanıyor.
VAN'DA, KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI ÇÖMLEK SANATÇISI OSMAN EŞME, YAKLAŞIK 3 BİN YILLIK KÖKLÜ BİR GEÇMİŞE SAHİP OLAN VE URARTULARDAN GÜNÜMÜZE UZANAN GELENEKSEL ÇÖMLEKÇİLİK SANATINI AYAKTA TUTMAK İÇİN YILLARDIR TEK BAŞINA DİRENİYOR.
