Bozdoğan'da mandadan gelen geleneksel kaymak yoğun ilgi görüyor
Aydın’ın Bozdoğan ilçesinde Ali ve Saniye İrge çiftinin yetiştirdiği, halk arasında camız olarak bilinen mandadan elde edilen geleneksel manda kaymağı, yoğun emeğe rağmen sınırlı üretimiyle dikkat çekiyor. Kilosu 2 bin TL’ye varan fiyatlarla alıcı bulan kaymak, ilçe mutfağına ve esnafa önemli katkı sağlıyor.
Bozdoğan genelinde sayıları yüzü aşan mandalar, hem yüksek besin değeri taşıyan sütleri hem de bölgeye kattıkları değerle ön plana çıkıyor. Bölgede yetiştirilen mandalardan elde edilen yoğun kıvamlı kaymak, özellikle pide ustalarının vazgeçilmezi konumunda; Bozdoğan pidelerinin ün kazanmasında manda kaymağı önemli rol oynuyor.
"Bu iş sevgisiz yapılmaz"
Ali İrge, manda yetiştiriciliğinin sabır ve sevgi gerektirdiğini vurguluyor: "Bozdoğan’da 100’ün üzerinde manda varlığı var. Bu iş sabır işi, sevmeden yapılacak bir iş değil. Mandaların bakımı ineklere göre daha kolay, ancak kaymak elde etmenin de belirli şartları var. Kaymak yapması için mandaların mutlaka pamuk çekirdeği yemesi lazım. Yemezse fazla kaymak yapmaz. Sütü 4-5 saat kısık ateşte kaynatıyoruz, sonra soğumaya bırakıyoruz. Soğuduktan sonra buzdolabına koyuyoruz, 4-5 saat sonra çıkarıyoruz. Kaymağı normal bıçak ile kesemezsiniz, kesilebilmesi için ince uçlu bir şey olması gerek. Onun için yorgan iğnesiyle kaymağını kesiyoruz. Sonrasında da satış için paketliyoruz".
Mandaların karakteri ve piyasa değeri
İrge, mandaların sahiplerine sadık olduklarını belirterek, "Sahiplerine çok sadık hayvanlardır. Özellikle kadınlara daha çok bağlanırlar. Yabancı insanı yanına sokmazlar, o yüzden çalınma durumu da olmaz. Boş kaldığında yanına giren adama zarar verebilir. Ana babadan bize alışık oldukları için bizimle sorun yaşamazlar. Mandalar doğu illerinde daha çok ilgi görüyor. Mesela Diyarbakır’da bir manda için 150 bin TL istiyorlar. Onu buraya getirmenin maliyetiyle birlikte 250-300 bin lirayı buluyor. Ama burada 150 bin TL dediğinizde insanlar pahalı buluyor. Oysa bakımı kolay, ne bulursa yer. Diğer hayvanların yemediğini manda yer" diye konuştu.
Kaymağın piyasa değerine ilişkin İrge, "Manda kaymağının kilosu 2 bin TL. Lokantaya verdiğinde bu fiyat bin TL. Sütü de aslında çok değerli. Bütün sütlerde mikrop bulunur manda sütünde mikrop olmaz. Sütçüler maalesef sütünü almıyorlar. O yüzden biz de eşe dosta dağıtıyoruz" ifadelerini kullandı.
Destek ve pazarlama eksikliği
Yetiştiriciler, manda üretiminin hak ettiği değeri görmesi için somut teşvik ve pazarlama olanaklarının artırılması gerektiğini vurguluyor. Ali İrge, "Bu hayvanlara sahip çıkan yok. Destekler düzgün verilmiyor. Sütünüzü, yoğurdunuzu satabileceğiniz bir kooperatif yok. Kaymağı da sadece lokantacılar alıyor, ara sıra kendileri yemek isteyen insanlar da oluyor" dedi.
Kadınlarla kurulan bağ ve üretimin geleceği
Saniye İrge, mandaların özellikle kadınlara olan bağlılığına dikkat çekerek, "Rahatsızlığım nedeniyle 3-4 gün çiftliğe gelemedim, o süre boyunca kimseye kendilerini sağdırmamışlar. Eşime bile sağım yaptırmazlar, illa ki beni isterler. Ne istediğini bildikten sonra sorun yaşatmazlar. Yazın göle götürüyoruz, orada serinliyorlar. Pamuk çekirdeği yedikleri için bedenleri yağlı oluyor, bu yüzden akşama kadar suyun içinde yatıyorlar" dedi.
Çift, doğru destek ve organizasyon sağlanması halinde manda yetiştiriciliğinin hem geleneksel üretimin yaşatılması hem de kırsal kalkınma açısından büyük önem taşıdığını belirtiyor; doğru adımlar atıldığında Bozdoğan’ın manda ürünlerinde bir marka haline gelebileceği ifade ediliyor.
ALİ VE SANİYE İRGE ÇİFTİNİN MANDA ÇİFTLİĞİ
