Vergide Tam Otomasyon: Maliye Robotik ve Yapay Zeka Dönemini Başlattı
MERT DAVUT - Hazine ve Maliye Bakanlığı, dijital dönüşüm adımlarını hızlandırarak bazı vergisel işlemleri insan müdahalesi olmadan, tamamen robotik ve yapay zeka destekli bir süreçle yürütmeye başladı.
Dijital Vergi Dairesi ve uygulama verileri
Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) tarafından geliştirilen dijital uygulamalar sayesinde vergisel işlemler, vergi dairesine gitmeden internetin olduğu her yerden ve istenilen zamanda gerçekleştirilebiliyor. Dijital Vergi Dairesi üzerinden ödeme, dilekçe verme, bildirimde bulunma ve beyanname gönderme dahil çok sayıda işlem yürütülüyor. Sisteme geçen yıl 362 milyon kez giriş yapıldı; 12 milyon dilekçe ve bildirim ile 111 milyon beyanname elektronik ortamda verildi.
Başkanlık, fatura, serbest meslek makbuzu, irsaliye ve dekont gibi belgelerin elektronik düzenlenmesine imkân tanıdı ve bu kapsamda 2024 yılında 17,8 milyar belge düzenlendi. Defter tutmakla yükümlü 4 milyon mükellef, işlemlerini e-Defter ve Defter Beyan Sistemi ile yerine getiriyor.
Bürokraside azalma ve elektronikleşme
Vergi dairelerinde yürütülen tahakkuk, tahsilat, haciz, tebligat ve yazışma gibi işlemler elektronik uygulamalara taşınarak birçok bürokratik süreç kaldırıldı. Vergi daireleri tarafından düzenlenen ve yılda 100 milyondan fazla kağıt belgeye tekabül eden ödeme emri, ihbarname, düzeltme fişi ve haciz varakası gibi belgeler de elektronik ortama aktarılacak.
İlk etapta ödeme emirlerinin e-belge olarak düzenlenmesi sağlandı; ihbarnamelerin de bu yıl içinde e-belge haline getirilmesi planlanıyor. Ayrıca, Dijital Vergi Dairesi üzerinden talep edilen "mükellefiyet durum yazısı" ve vadesi geçmiş borcu olmayanlara yönelik borç durum yazılarının sistem tarafından otomatik yanıtlanması hayata geçirildi.
Tam otomasyon: Düzeltme fişleri ve vergi-ceza ihbarnameleri
Vergi Usul Kanunu kapsamında kesilen cezalara karşı talep edilen ancak süresinde ödeme yapılmaması nedeniyle kullanılamaz hale gelen indirim talepleri için ek tahakkuk verilmesi işlemi ile mükelleflere tebliğ edilen ihbarnamelerden hukuken kesinleşenler için düzenlenmesi gereken tahakkuk fişleri de personel kullanılmadan tamamen otomatik olarak oluşturuluyor.
Yeni otomasyon çalışması kapsamında, vergi dairelerinde yapılan bazı işlemler personel yerine yapay zeka ya da robotik süreç otomasyonuyla tamamlanacak. Vergi dairesi müdürünün onayı gereken belgeler ise Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından imzalanacak.
İlk uygulama olarak, mükellefler tarafından pişmanlıkla verilen ancak 15 gün içinde ödenmemesi nedeniyle pişmanlık hükümlerinden yararlanılamayan beyannamelere ilişkin düzenlenmesi gereken düzeltme fişi ile vergi-ceza ihbarnameleri, robotik süreç otomasyonu aracılığıyla baştan sona insan müdahalesi olmadan düzenleniyor. Bu sayede vergi dairelerindeki manuel işlemler sistem tarafından düzenli kontrol edilerek otomatik sonuçlandırılıyor.
Beklenen faydalar ve Bakanın açıklaması
Bu dönüşüm, işlemlerin hızla tamamlanmasını, kamu gelirlerine ilişkin tahsil süreçlerinin hızlanmasını ve insan kaynaklı hataların azaltılmasını hedefliyor. Ayrıca sınırlı sayıda insan kaynağının daha doğru ve verimli süreçlerde kullanılmasına imkân sağlayacak.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Gelir İdaresi Başkanlığı'nın vergi dairelerindeki benzer süreçleri analiz ederek otomasyona uygun diğer işlemler için çalışmaların sürdüğünü belirtti ve şunları kaydetti:
"Başkanlığımız, mükellefler tarafından vergi uygulamalarına ilişkin tereddüt edilen konular için talep edilen izahatların (özelge) yapay zeka teknolojilerinden faydalanılarak, hızlı ve doğru şekilde cevaplandırılması konusunda da çalışma yürütüyor. Tüm bu çalışmalarla, mükelleflere verilen hizmetlerin kalitesini artırmayı, bürokratik süreçlerden kaynaklı gecikmelerin ortadan kaldırılmasını ve sınırlı sayıdaki insan kaynağının doğru ve verimli süreçlerde kullanılabilmesini temin etmeyi hedefliyoruz."
