Semt Pazarları Tükeniyor: Düzensizlik Marketlere Yönlendiriyor, Para Şehir Dışına Çıkıyor
Semt pazarlarındaki düzensiz ve agresif satış davranışları, şehirli tüketicilerin pazarlardan uzaklaşmasına yol açıyor ve alışveriş alışkanlıklarını büyük marketlere kaydırıyor. Uzmanlar, bu eğilimin yerel ekonomiyi zayıflattığını ve kazancın şehir dışına akmasına neden olduğunu belirtiyor.
Son yıllarda hızla artan ulusal ve uluslararası market zincirleri, pazarların işlevini daraltırken, pazar alanlarındaki altyapı eksiklikleri ve bazı satıcıların rahatsız edici tutumları tüketicinin tercihlerini etkiliyor. Tezgâhların rastgele yerleştirilmesi, yüksek sesle satış ve itici davranışlar, pazara gelenlerin sayısını azaltıyor; bu da üreticilerin gelirlerini düşürüyor.
"Para şehir dışına çıkıyor, yerel ekonomi zayıflıyor"
Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Eğitim Fakültesi Coğrafya Eğitimi Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Cevdet Yılmaz, pazar yerlerindeki düzensizliğin hem tüketici hem üretici dengesini bozduğunu vurguladı. Yılmaz, “Pazar yerlerindeki düzensizlik ve bazı pazarcıların müşterilere itici gelen tutumları, şehirli müşterilerin semt pazarlarına ilgisini azaltıyor. Bu durum sadece tüketiciyi etkilemekle kalmıyor, üreticilerin satışlarını da düşürüyor ve birçok alıcıyı büyük marketlere yönlendiriyor. Ne yazık ki, alışverişin marketlere kaymasıyla birlikte para şehir dışına akıyor ve yerel ekonominin dengesi bozuluyor. Bu nedenle pazarcıların bilinçlendirilmesi, pazar alanlarının düzenlenmesi ve daha güvenli, rahat bir alışveriş ortamı sağlanması zorunludur” dedi.
Pazaryerleri modern standartlara kavuşturulmalı
Prof. Dr. Yılmaz, mevcut pazaryerlerinin rehabilite edilerek modern standartlara yükseltilmesi gerektiğini söyledi. Ona göre semt pazarları merkezi, yaya ulaşımına uygun ve otoparklı alanlarda, kötü hava koşullarında da hizmet verecek şekilde planlanmalı; sadece ticaret değil, aynı zamanda sosyal yaşam alanı olarak tasarlanmalı.
Yılmaz, pazarlarda temizlik, güvenlik ve ulaşım altyapısının önemine dikkat çekerek, yaşlılar, engelliler ve çocuklu aileler için uygun zemin, sabit veya seyyar tuvalet, ibadet alanı, temiz su ve dinlenme yerleri gibi donanımların sağlanmasını önerdi.
Market tekelleşmesi ve yerel üretici üzerindeki etkisi
Yılmaz, ulusal ve yabancı sermayeli market zincirlerinin perakende ticarette büyümesinin semt pazarları üzerinde baskı yarattığını ifade etti. “Ulusal market zincirleri sözleşmeli tarım yoluyla üreticiden doğrudan ürün alarak, bir anlamda pazarların fonksiyonunu üstlenmiş durumda. Bu durum rekabeti zayıflatıyor, yerel üreticinin gelirini düşürüyor. En önemlisi, şehirde kazanılan para artık şehirde kalmıyor; market zincirleri aracılığıyla dışarıya gidiyor. Pazarların zayıflaması, köylünün üretimden kopmasına, şehirdeki vasıfsız iş gücünün işsiz kalmasına yol açabilir. Oysa pazarlar, hem üretici hem tüketici için denge unsuru, hem de düşük gelirli vatandaşlarımız için bir yaşam desteğidir” dedi.
Semt pazarları stratejik bir değer
Yılmaz, semt pazarlarının şehir ekonomisini canlı tuttuğunu ve çevredeki tarım ürünlerinin doğrudan halka ulaşmasını sağladığını belirterek, üretici–pazar–müşteri üçgeninin bozulmasının şehir ekonomisine zarar verdiğini vurguladı. “Semt pazarları sadece ticari değil, stratejik bir değerdir. Samsun, bu alanda dışa bağımlı olmamalı ve kendi potansiyelini korumalıdır” ifadelerini kullandı.
Pazaryerleri insan odaklı planlanmalı
Prof. Dr. Yılmaz, pazar yerlerinin hem pazarcıların hem de vatandaşların ihtiyaçlarına göre yeniden düzenlenmesi gerektiğini söyledi. Mevcut düzensizlik, denetimsizlik ve altyapı eksikliklerinin pazarları zorlayıcı hale getirdiğini belirten Yılmaz, pazarların temiz, düzenli, güvenli ve erişilebilir olması gerektiğini vurguladı.
Planlama eksikliği sosyal yaşamı etkiliyor
Yılmaz, iyi planlanmamış pazarların çevrede yaşayanların temel haklarını ihlal edebildiğini söyledi: “Pazar kurulduğu günlerde dar sokaklarda araçların geçişi engelleniyor, cankurtaran ve itfaiyenin erişimi zorlaşıyor. Çadır ve brandaların evlerin önüne gerilmesi, alt katlarda oturanlar için ciddi sıkıntılar oluşturuyor. Bu durum düğün, cenaze veya diğer önemli etkinliklerin ertelenmesine neden olurken, erken saatlerden akşam geç saatlere kadar devam eden gürültü ve telaş, özellikle hastası ve küçük çocuğu olan aileler için büyük bir eziyete dönüşüyor. Semt pazarları, planlanırken sadece ekonomik değil, sosyal yaşam üzerindeki etkileri de göz önünde bulundurulmalıdır.”
Sonuç olarak, uzmanlar semt pazarlarının korunması ve iyileştirilmesi için pazarcıların bilinçlendirilmesi, pazar yerlerinin modern ve insan odaklı şekilde yeniden tasarlanması ile etkin denetimlerin şart olduğunu belirtiyor.
DÜZENSİZ VE AGRESİF SATIŞ DAVRANIŞLARI, ŞEHİRLİ MÜŞTERİLERİ SEMT PAZARLARINDAN UZAKLAŞTIRIYOR VE ALIŞVERİŞLERİNİ BÜYÜK MARKETLERE KAYDIRIYOR. UZMANLAR BU DURUMUN, YEREL EKONOMİYİ ZAYIFLATIRKEN, KAZANCIN ŞEHİR DIŞINA AKMASINA YOL AÇTIĞINI SÖYLEDİ.
