Çoğu kişi çökeleği sadece kahvaltıda tüketirken, aslında bu besin çok daha fazlasını sunuyor. Çökelek, süt ya da yoğurdun yağının alınıp kaynatılması ile elde edilen, hafif ve lezzetli bir peynir türüdür. Anadolu’da farklı isimlerle bilinen çökelek, peynir yapımında da kullanılır. Peki, çökelek neye iyi gelir? Çökelek nasıl yapılır? Çökelek ile neler yapılabilir? İşte detaylar...
ÇÖKELEK NEDİR, NASIL YAPILIR?
Çökelek, yoğurt veya sütten elde edilen bir peynir çeşididir. Çökelek yapmak için yoğurt veya süt, ısıtılır ve limon suyu veya sirke gibi bir asit eklenir. Böylece süt veya yoğurt kesilir ve peynir altı suyu ayrılır. Kalan peynir kütlesi, süzgeçten geçirilir ve tuzlanır. Çökelek, bu şekilde hazır hale gelir.
Çökelek yapımında kullanılan yoğurt veya süt, ev yapımı veya pastörize olabilir. Ev yapımı yoğurt veya süt, daha doğal ve lezzetli bir çökelek verir. Pastörize yoğurt veya süt ise, daha kolay bulunabilir ve daha uzun süre saklanabilir.
Çökelek yapımında kullanılan asit, limon suyu veya sirke olabileceği gibi, limon tuzu, maya veya kefir de olabilir. Asit, süt veya yoğurtta bulunan kazein proteininin pıhtılaşmasını sağlar. Asit miktarı, çökeleğin kıvamını, tadını ve besin değerini etkiler. Asit miktarı ne kadar fazla olursa, çökelek o kadar sert, ekşi ve düşük yağlı olur.
Çökelek yapımında kullanılan tuz, çökeleğin lezzetini, raf ömrünü ve besin değerini etkiler. Tuz, çökeleğe tat verir, bozulmasını önler ve mineraller sağlar. Ancak tuz miktarı fazla olursa, çökelek çok tuzlu ve kurak olur. Ayrıca tuz, çökelekte bulunan DHA’nın oksidasyonunu artırır ve sağlığa faydasını azaltır.
ÇÖKELEK NEDEN SAĞLIKLIDIR?
Çökelek, sağlıklı bir beslenme için ideal bir seçimdir. Çünkü:
• Çökelek, yüksek protein ve kalsiyum içerir. Protein, vücudun yapı taşıdır. Kas, kemik, deri, saç, tırnak, hormon, enzim ve antikor gibi pek çok yapıyı oluşturur. Kalsiyum ise, kemik ve diş sağlığını destekler, kas ve sinir sisteminin çalışmasını düzenler, kanın pıhtılaşmasını sağlar.
• Çökelek, yüksek miktarda dokosaheksaenoik asit (DHA) içerir. DHA, omega-3 yağ asitlerinin en önemli çeşididir. DHA, beyin ve sinir sistemi için çok önemli bir yağ asididir. Hafıza, öğrenme, konsantrasyon ve ruh halini iyileştirir. Depresyon, Alzheimer, Parkinson gibi hastalıkları önler veya geciktirir.
DHA, aynı zamanda kalp ve damar sağlığını korur, kolesterolü düşürür, tansiyonu dengeler, kalp krizi ve felç riskini azaltır. DHA, bağışıklık sistemini güçlendirir, enfeksiyonlara karşı korur, iltihaplanmayı azaltır, kanser riskini düşürür.
• Çökelek, probiyotik içerir. Probiyotik, bağırsaklarda yaşayan yararlı bakterilerdir. Bağırsak florasını korur, sindirimi kolaylaştırır, kabızlık ve şişkinlik gibi sorunları önler, bağışıklık sistemini destekler, alerji ve enfeksiyonlara karşı korur.
ÇÖKELEK NASIL TÜKETİLMELİDİR?
Çökelek, kahvaltıda veya ara öğünlerde tüketilebilir. Yanında yeşillik, domates, salatalık, zeytin, ceviz, fındık gibi sağlıklı besinler eklenebilir.
Ayrıca çökelek, çorba, salata, börek, poğaça, gözleme, pide, pizza, kek, kurabiye gibi yiyeceklerin içine veya üzerine konulabilir.
ÇÖKELEK TÜKETİRKEN NELERE DİKKAT EDİLMELİ?
• Çökelek, günlük protein ihtiyacının yaklaşık yüzde 20’sini karşılayabilir. Günlük çökelek tüketimi, 100-200 gram arasında olmalıdır.
• Çökelek, yüksek miktarda DHA içerir. Ancak DHA, ısıya, ışığa ve oksijene duyarlı bir yağ asididir. Bu nedenle, çökelek, mümkün olduğunca taze ve soğuk olarak tüketilmelidir. Çökelek, ısıtıldığında veya uzun süre bekletildiğinde, DHA’nın sağlığa faydası azalır.
• Çökelek, tuz içerir. Tuz, çökeleğe lezzet verir, ancak fazla tüketildiğinde sağlığa zararlı olabilir. Tuz, kan basıncını yükseltir, kalp ve böbrek hastalıklarına neden olabilir. Bu nedenle, çökelek tüketirken, tuz alımına dikkat edilmelidir. Çökelek, tuzsuz veya az tuzlu olarak tercih edilmelidir.
ÇÖKELEK NEREDE BULUNUR VE NASIL SEÇİLİR?
Çökelek, marketler, mandıralar, peynirciler, köylü pazarları, internet siteleri gibi pek çok yerden satın alınabilir. Çökelek seçerken dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır:
• Çökelek, etiketinde üretim tarihi, son kullanma tarihi, içindekiler, besin değeri, marka, menşei gibi bilgileri içermelidir.
• Çökelek, ev yapımı veya fabrika yapımı olabilir. Ev yapımı çökelek, daha doğal ve lezzetli bir çökelek verir. Fabrika yapımı çökelek ise, daha standart ve hijyenik bir çökelek verir.
• Çökelek, süt veya yoğurt çeşidine göre değişir. Süt çeşidi, çökeleğin tadını, kokusunu, rengini ve dokusunu etkiler. Örneğin, inek, koyun, keçi, manda sütünden yapılan çökelekler farklı lezzet profillerine sahiptir. Süt çeşidini, damak zevkinize göre seçebilirsiniz.
• Çökelek, tuzlu veya tuzsuz olabilir. Tuzlu çökelek, daha lezzetli ve dayanıklı olur, ancak tuz alımını artırır. Tuzsuz çökelek ise, daha sağlıklı ve hafif olur, ancak daha çabuk bozulur. Tuz oranını, sağlık durumunuza ve damak zevkinize göre belirleyebilirsiniz.
• Çökelek, taze veya kurutulmuş olabilir. Taze çökelek, daha yumuşak ve sulu olur, ancak daha kısa süre saklanır. Kurutulmuş çökelek ise, daha sert ve kuru olur, ancak daha uzun süre saklanır. Kurutma işlemi, çökeleğin besin değerini azaltmaz. Kurutulmuş çökelek, ıslatılarak veya ısıtılarak yeniden yumuşatılabilir.
