Düşük puan, yüksek risk: Puanlama ve teslim süresi baskısı kuryeleri hız yapmaya zorluyor
Türkiye’de yemek ve paket teslimatında kullanılan puan ve slot sistemi ile platformların dayattığı teslimat süreleri, kuryelerin hız yapmasına ve dolayısıyla kazaların artmasına neden oluyor. Sistem, düşük puan alan kuryelerin görünürlüğünü düşürerek sipariş sayısını azaltıyor; bu da kuryelerin hız yapma baskısını artırıyor.
Sektör uzmanları ve kuryeler, firmaların reklamlarda öne çıkardığı hız vaadi ile algoritmaların oluşturduğu zaman baskısının birleştiğinde trafik ve yaya güvenliği açısından ciddi riskler yarattığını vurguluyor.
Sistem nasıl işliyor?
Platformlar, kuryelerin performansını algoritmalarla ölçüyor; bir kurye belirlenen süreden uzun sürebiliyorsa sistem tarafından cezalandırılabiliyor. Bu yapı, özellikle yoğun saatlerde kurye güvenliğini tehlikeye atıyor.
Samsun’dan kurye Cem Burak Karagülle’nin değerlendirmesi
"Sipariş verildiğinde sizle kurye arasındaki iletişimi sağlayan bu platformlara dijital platformlar deniliyor. Bu platformların bir algoritması var. Algoritma baskısı adı altında bir süreç yaşanıyor. Bu reklamlar kuryeleri hıza teşvik ediyor. Müşteri, 30-40 dakika içinde paketinin geleceğini zannediyor. Örneğin bir AVM’den sipariş verdiniz. Uygun kuryeye bu sipariş atanıyor. Sipariş hazırlanması ve kuryenin teslim alması gibi süreçlerden sonra kuryeye teslimat için yaklaşık 10 dakika kalıyor. Bu da algoritma baskısına sebep oluyor. Firmalar hız reklamı yapıyor. Aslında hız reklamı yapmaları, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından yasaklandı. Hâlâ müşteriler bunu görüyor ve 30-40 dakikada elimde olacak diye sipariş veriyor. Müşteriler kuryelere puan veriyor. Algoritma, kuryenin bir noktadan diğerine kaç dakikada gittiğini bildiği için daha uzun sürede giden, kurallara uyan kuryeyi sistemin dışında bırakıyor. Dolayısıyla denetleme kurulunun bunları denetlemesi gerekiyor" dedi.
Kurye Cemal Uz’un uyarıları
"Bu aralar motosiklet kazaları çoğalmaya başladı. Öncelikle motokurye arkadaşlarımız ne kadar dikkatli olursa olsun bazı firmalar, ‘şu paketi şu kadar dakikada götürmen lazım’ diyor. Götürürsen, bu kadar bonus kazanırsın. Kurye arkadaşlar da ister istemez yaya ihlali ve kırmızı ışıkta geçme gibi sorunlarla karşı karşıya kalıyor. Bunlar sonucunda kurye arkadaşlarımız ölümlü veya yaralanmalı kazalara karışıyor. Bakanlık hızlı teslimat süresini kaldırdı; ancak 15-20 dakikalık teslimat süresi ve puanlama sistemiyle kurye arkadaşlarımız zor şartlarda çalışıyor" diye konuştu.
Kurye Şenol Bilgin’in deneyimi
"Popüler yemek sipariş platformlarında her siparişin altında süre yazıyor. Bu süre Bakanlık tarafından kaldırıldı. Herhangi bir kurye, baskı altında olmadan paketini teslim etmesi gerekirken firmaların yaptıkları reklamlardan dolayı kuryeler canlarını tehlikeye atıyor. A noktasından B noktasına 15-20 dakikada gitmesi gereken bir kurye, firmaların paket bonusları nedeniyle 5-10 dakikada gitmeye çalışıyor. Geç götürüldüğünde slot açılmıyor. Slot en alta düşüyor ve görünmez hâle geldiği için kazanç düşüyor" ifadelerini kullandı.
Uzmanlar, uygulamayı denetleyecek mekanizmaların güçlendirilmesi ve platformların hız vaatlerine ilişkin reklamların takibi gerektiğini belirtiyor. Kuryelerin çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve güvenli teslimat için algoritmik uygulamalara sınır getirilmesi çağrıları yapılıyor.
TÜRKİYE'DE YEMEK VE PAKET TESLİMAT SEKTÖRÜNDE FAALİYET GÖSTEREN DİJİTAL PLATFORMLARDA UYGULANAN PUANLAMA VE TESLİMAT SÜRELERİ KURYELERİN KAZALARA DAHA FAZLA MARUZ KALMASINA NEDEN OLUYOR
