Çin, nadir toprak elementleri ve üretim teknolojilerine yeni ihracat kısıtlaması getirdi
Çin Ticaret Bakanlığı, nadir toprak elementleri ve bunların üretim teknolojilerinin ihracatına yönelik yeni sınırlamalar uygulamaya koyduğunu açıkladı. Karar, çıkarma, eritme, ayırma ve mıknatıs malzemesi üretimi ile ikincil kaynak kullanımı ve geri dönüşümle bağlantılı teknolojileri kapsıyor.
Kapsam ve teknoloji transferi
Açıklamada, nadir toprak elementlerinin işlendiği tesislerde montaj hatlarının kurulması, tamir, hata giderme, bakım ve güncelleme işlemlerine ilişkin teknolojilerin de kontrol kapsamına alındığı belirtildi. Ayrıca Çin'de üretilen nadir toprak elementlerini ihraç eden yabancı şirketlerin, sivil ve askeri ikili kullanıma sahip ürünlerin ihracı için Ticaret Bakanlığı'ndan lisans almasının zorunlu tutulduğu ifade edildi.
Bakanlık, bu kısıtlamaların duyuru tarihinden itibaren yürürlüğe girdiğini açıkladı. Yurt dışında üretilen ancak Çin'den ithal edilen ürün ve teknolojileri kullanan üreticiler aynı kurallara tabi olacak; bu uygulama bu şirketler için 1 Aralık'tan itibaren yürürlüğe girecek.
Gerekçe: Ulusal güvenlik endişeleri
Ticaret Bakanlığı, kararın gerekçesi olarak nadir toprak elementlerinin hem askeri hem de sivil kullanımının bulunduğunu ve kontrolün normal bir uygulama olduğunu gösterdi. Açıklamada bazı yabancı kuruluşların ve bireylerin Çin'den ham veya işlenmiş nadir toprak elementleri temin ederek bunları hassas alanlarda doğrudan veya dolaylı olarak kullanan tarafa transfer ettikleri iddia edildi; bunun Çin'in ulusal güvenliğine ve çıkarlarına zarar verdiği veya potansiyel tehdit oluşturduğu kaydedildi.
Devlet Güvenliği Bakanlığı da 27 Eylül'de bazı kritik minerallerin ülkeden kaçırılmasına yönelik girişimler konusunda uyarılarda bulunmuştu; açıklamada ayrıca bazı yabancı istihbarat servislerinin yerel suç şebekeleriyle bağlantılı antimon kaçakçılığı vakalarına dair iddialara yer verildi.
Zamanlama: APEC Zirvesi ve ABD ile ilişkiler
Kararın, ABD ile devam eden ticari ve teknoloji müzakerelerinin sürdüğü ve iki ülke liderinin bu ay sonunda Güney Kore'de düzenlenecek APEC Zirvesi kapsamında yüz yüze görüşmeye hazırlandığı bir döneme denk gelmesi dikkat çekti. Çin, daha önce de ABD'nin teknoloji kısıtlamalarına karşılık nadir toprak elementleri üzerinde kontrol ve kısıtlamalar uygulamıştı.
Önceki adımlar arasında, ABD Başkanı Joe Biden'ın Aralık 2024'te çip sektörüne getirdiği ihracat kısıtlamalarına karşılık Çin'in galyum, germanyum ve antimon ihracatını sınırlaması; yeniden göreve gelen Başkan Donald Trump'ın Şubat ayındaki tarifelerine karşılık tungsten, tellür, bizmut, molibden ve indiyum ihracatına kontrol getirilmesi yer alıyor. Pekin yönetimi ayrıca Trump'ın Nisan'da duyurduğu karşılıklı tarifelere karşılık samaryum, gadolinyum, terbiyum, disprosyum, lütesyum, skandiyum, itriyum ve bunların alaşımlarını içeren 7 kategori nadir toprak elementini ihracat kontrol listesine almıştı.
Çin'in pazar payı ve üretim verileri
ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumunun (USGS) verilerine göre 2024'te dünya genelinde nadir toprak elementi üretimi 390 bin tona ulaşırken bunun 270 bin tonu Çin'de üretildi. Dünya genelindeki 17 grup nadir toprak elementinin yaklaşık %69'u Çin tarafından üretiliyor. Analistler, Çin'in bu adımla küresel arzdaki hakimiyetini ekonomik bir avantaja dönüştürme niyeti taşıdığını değerlendiriyor.
