TEI'den TEKNOFEST'te önemli motor gösterimi
TEI (TUSAŞ Motor Sanayii AŞ), TEKNOFEST kapsamında geliştirdiği milli uçak motorlarını ziyaretçilere tanıttı. Festival alanında kurulan milli mobil test bremzesinde yer testleri devam eden TEI-TF6000 ilk kez halka açık olarak çalıştırıldı. Motorun festival boyunca her gün çalıştırılacağı bildirildi.
Mobil test ve deniz seviyesi gösterimi
TEKNOFEST'in paydaşları arasında yer alan TEI, motor testini gençlerle paylaşmak amacıyla taşınabilir bir test bremzesi getirdi. Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı Haluk Görgün test anına tanıklık ederek, savunma sanayisinde yürütülen çalışmaların gençlerin ve mühendislerin fedakârlıklarıyla ilerlediğini vurguladı.
Haluk Görgün alanda şunları söyledi: "TEI, bu testlerin bir kısmını burada gençlerle buluşturmak adına getirdi. Taşınabilir motor bremzesini getirdiler ve bugün itibarıyla TEKNOFEST'in ilk gününde de ilk denemeyi yaptılar. Allah'a çok şükür beklenilen performansın alındığı bir test oldu. Bu geliştirdiğimiz motorlar inşallah bizim insanlı, insansız savaş uçaklarımızın motorları olarak tasarlanıyor ve üretiliyor. Test süreci tabii ki iyileştirmek, en iyiyi yakalayabilmek, sıcak sahada ve zor şartlarda güven veren bir şekilde çalışmasını temin etmek üzere çok fazla test prosedürü, çok fazla şart var. TEI bugün burada bir taraftan gençlerimizle, teknolojiyi ve savunma sanayisini seven gençlerimizle TEKNOFEST'te bu testi paylaşırken bir taraftan da aslında yapması gereken bir testi yaptı."
Deniz seviyesi testi ve Eskişehir karşılaştırması
Görgün, testin Eskişehir'deki fabrikanın dışında, deniz seviyesinde yapılmasının önemine değindi: "Eskişehir yaklaşık 800-900 metre rakımda. Burası deniz seviyesi testi. Yani bir anlamda hem gösterim yaptılar hem de deniz seviyesi gerçek bir test yaptılar. Allah'a çok şükür de başarılı oldu. Bu testlere prosedürlerle devam edecekler. Bunu farklı atmosferlere, farklı akımlara taşıyabilecekler, test edebilecekler. Oradan alınan test sonuçlarını da motorun iyileştirilmesi ve artık finalde kullanılacak hale gelmesi için tamamlayacaklar."
Akşit: TF6000'den TF10000'e, sonra TF35000
TEI Genel Müdürü Mahmut Faruk Akşit mobil test bremzesi sayesinde ilk kez deniz seviyesi testi yapıldığını belirtti ve testlerin sonraki aşamalarını anlattı. Akşit, Erzurum'da 10 bin feet yükseklikte test planları olduğunu söyledi. Akşit, TF6000'in şu anda test aşamasında olduğunu ve birinci önceliğin TF10000 serisi olduğunu vurguladı.
Akşit, TF6000 ile TF10000 arasındaki farkı açıklarken şunları kaydetti: "TF6000 şu anda test aşamasında. Olgunlaştırma testlerinde, uçuşa hazırlık aşamasında ama birinci önceliğimiz şu anda TF10000 bu seride. Çünkü uçaklarımızın ihtiyacı art yakıcılı, daha yüksek hızlara çıkabilen bir motor. O yüzden TF6000 ile başladık ama TF10000 ile devam edeceğiz. TF6000 ANKA-3 gibi art yakıcı istemeyen platformlarda uçuş imkanı bulacak. TF6000 ilk Türk uçak motoru ama TF10000 bu motorumuzun art yakıcı eklenmiş hali. Art yakıcıyla beraber TF6000 motorumuzun gücünü 10 bin libre itki sınıfına çıkarıyoruz."
Akşit TF10000'in hangi platformlarda tercih edileceğine dair, "TF10000'nin görünmezliğin önemli olduğu uçaklarda daha çok tercih edileceğini dile getirerek, 'ANKA-3 gibi mesela'" ifadelerini kullandı.
TF10000'in piyasaya çıkış takvimi
Akşit, TF10000'in zamanlamasıyla ilgili soru üzerine süreci şöyle özetledi: "Tarih vermemiz pek uygun olmuyor. Ama 'birkaç yıl içinde' diyeyim. Çok uzun süreler değil. Normalde böyle bir motoru geliştirmek en az 10 yıllık süreç. Her zaman örnek veriyorum Avrupa Birliği'nin ortak motoru ki daha önce 100 yıldır motor yapan firmaların güç birliğiyle yapılmış motor, 17 yıl olacak. Biz tabii ki bunu o kadar uzun süre olmayacak diye taahhüt verdik. TF10000'in piyasaya çıkışı inşallah birkaç yıl içinde olacak, çok uzak değil. Elimizden geldiği kadar hızlı çalışıyoruz. Her adımda daha önce Türkiye'de olmayan yeni teknolojiler geliştiriyoruz. Bu gerçek anlamda Türkiye'nin ilk savaş uçağı motoru."
Art yakıcı teknolojisinde ilerleme
Akşit, art yakıcı teknolojisinde kaydedilen ilerlemeyi de aktardı: "Daha küçük motorlarımızda, genellikle küçük motorlarda art yakıcı olmaz ama biz teknoloji demonstrasyonu, gösterimi için küçük motorlarımızda art yakıcı yaptık, çalıştırdık. O müjdeyi de vereyim. Yani aslında Türkiye'de bir art yakıcı yapıp çalıştırdık. Daha küçük motorlarda. Şimdi bunu TF10000 ölçeğinde, büyük ölçekte uygulama aşamasındayız. Birkaç yıl içinde inşallah gösterime girer."
Gelecek hedef: TF35000 ve KAAN
Akşit, TEI'nin sonraki hedefi olarak TF35000'i işaret etti: "TF10000 art yakıcılı gerçek anlamda savaş uçağı motoru. TF35000 de öyle. Arada teknoloji farkı olacak. TF35000 5'inci nesil bir savaş uçağına göre tasarlanmış özel bir motor olacak. KAAN'ın motorunda TF10000'in doğrudan ölçeklenmiş hali değil, ilave teknolojiler de olacak. O çalışmalar da şu anda devam ediyor. KAAN'ın motoruna da devam ediyoruz."
Üretim kapasitesi ve diğer projeler
Akşit, TS1400 motorunun sipariş aşamasında olduğunu ve birkaç yıl içinde seri imalatın başlayacağını belirtti. Üretim kapasitesiyle ilgili olarak da, kapasite sınırlaması olmadığını, siparişlere göre ek üretim hatları açılabileceğini söyledi: "Ayda iki motora kadar çıktık ama bunu kolayca ayda 4 motora kadar da çıkarabiliriz diyebilirim. Yeter ki sipariş gelsin ilave üretim hattı gelen siparişin büyüklüğüne ve o yapılan yatırımı ödeyip ödemeyeceğine göre yapılır."
Akşit ayrıca daha ağır sınıf helikopterler için motor çalışmalarının sürdüğünü ve TEI-PD170'in güçlendirilmiş versiyonu PD200'ün Baykar'a teslim edildiğini, uçuşların yapıldığını ifade etti.
Öne çıkan ana mesaj: TEI, TF6000'in deniz seviyesi testini TEKNOFEST'te gösterime sundu; TF10000 için çalışmalar sürüyor ve Genel Müdür Mahmut Faruk Akşit motorun "birkaç yıl içinde" piyasaya çıkacağını açıkladı.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Türkiye Teknoloji Takımı Vakfı (T3 Vakfı) öncülüğünde gerçekleştirilen, Anadolu Ajansının Global İletişim Ortağı olduğu, dünyanın en büyük havacılık, uzay ve teknoloji festivali TEKNOFEST, İstanbul Atatürk Havalimanı'nda ziyaretçilerini ağırlıyor. TEKNOFEST'in paydaşları arasında yer alan TEI, geliştirdiği milli uçak motorlarını festivalde ziyaretçilere tanıtıyor. Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı Haluk Görgün (sağda), TUSAŞ Motor Sanayii AŞ (TEI) standını ziyaret etti.
