Çin'den ABD'ye 'seyrüsefer serbestliği' suçlaması
Çin Deniz İşleri Enstitüsü, yayımladığı hukuki değerlendirme raporunda ABD donanmasının Güney Çin Denizi ve Tayvan Boğazı'ndaki seyrüsefer serbestliği operasyonlarını (FONP) eleştirdi. Raporda, Washington'ın bu operasyonlarla diğer ülkelerin meşru haklarını tehdit ettiği ve askeri gücünü baskı aracı olarak kullandığı iddia edildi.
Rapor, ABD'nin 'seyrüsefer serbestliği' iddiasının uluslararası hukuk temellerinden yoksun olduğunu, bu kavram içine kendi ürettiği tanımları ve standartları dâhil ederek uygulamada çelişkiler yarattığını öne sürdü. Raporda ayrıca ABD'nin sıkça kullandığı 'uluslararası sular' ve 'açık deniz koridorları' ifadelerinin çağdaş deniz hukukunda karşılığının olmadığı belirtildi.
Gambot diplomasisi
Rapor, Washington'ın söz konusu uygulamalarını 'gambot diplomasisi' yaklaşımıyla ilişkilendirerek, ABD'nin uluslararası hukukun gelişimi ve yorumlanmasını çarpıttığını ileri sürdü. Buna göre ABD, seyrüsefer serbestliği kavramını ulusal çıkarları ve jeopolitik stratejileri doğrultusunda kullanarak bölgesel barış ve deniz düzeni açısından tehdit oluşturuyor.
Rapor, ABD'nin 'uçuş serbestisi' kavramını da kötüye kullandığını, bunun sonucunda ülke hava savunma tanımlama bölgeleri (ADIZ) ihlallerinin yaşandığını kaydetti. Metinde, Amerikan askeri uçaklarının Çin'in Doğu Çin Denizi ADIZ'ında ve Tayvan Boğazı'nda uçmasına rağmen Washington yönetiminin Çin savaş uçaklarının Japonya, Güney Kore ve ABD'nin ilan ettiği ADIZ bölgelerindeki uçuşlarını 'ihlal' ve 'provokasyon' olarak niteleyerek çifte standart sergilediği vurgulandı.
Washington'a doğrudan yanıt
Rapor, ABD Savunma Bakanlığının 11 Ağustos tarihli 'Seyrüsefer Özgürlüğü' raporuna doğrudan bir yanıt niteliği taşıyor. Çin tarafı, Washington'ın kendi raporunda Çin'in yabancı askeri gemilerin karasuları, deniz taban hatları ve Güney Çin Denizi gibi tarihsel egemenlik haklarına sahip bölgelerden geçişi için izin talep etmesini 'denizlerde aşırı egemenlik iddiaları' olarak nitelemesini eleştirdi.
Tayvan ve Güney Çin Denizi
Çin, egemenlik ihtilafı içinde olduğu Tayvanı topraklarının bir parçası sayıyor ve Tayvan Boğazını 'kara suları' olarak görüyor; bu nedenle başka ülkelerin bölgedeki seyir ve keşif faaliyetlerine karşı çıkıyor. Bu tür hareketler bölgedeki gerginlikleri artırıyor.
Güney Çin Denizi, 1947'de yayımlanan haritayla Çin'in bölgenin yaklaşık yüzde 80'i üzerinde egemenlik iddiası ortaya koyduğu, yer altı kaynakları açısından zengin ve Filipinler, Vietnam, Brunei ile Malezya'nın hak iddia ettiği bir alan olarak uzun süredir ihtilaf konusu. Çin'in adalarda üsler inşa etmesi ve bölgedeki sivil gemi filolarıyla varlık göstermesi hem bölge ülkelerinin hem de ABD'nin tepkisini çekiyor.
Hollanda'nın Lahey kentindeki Daimi Tahkim Mahkemesi, 2016'da Filipinler'in başvurusuyla verdiği kararda Çin'in Güney Çin Denizi'ndeki tek taraflı egemenlik taleplerinin yasal olmadığına hükmetmişti.
