Çin-Hindistan Normalleşme Hamlesi: ŞİÖ Zirvesi ve Sınır Uzlaşısı
ABD Başkanı Donald Trump'ın yeniden iktidara gelmesiyle değişen uluslararası dengeler, Çin ile Hindistan'ı stratejik tercihlerinde yeniden gözden geçirmeye zorladı. Son yıllarda sınır sorunları nedeniyle gergin seyreden ilişkiler, karşılıklı yakınlaşma ve uzlaşı arayışlarıyla yeni bir döneme giriyor.
ŞİÖ Zirvesi ve lider temasları
Hindistan Başbakanı Narendra Modi'nin 31 Ağustos-1 Eylül'de Çin'in Tiencin kentinde düzenlenecek Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) Zirvesi'ne katılma kararı, iki taraf arasındaki yumuşama eğilimini belirginleştirdi. Modi, 7 yıl aradan sonra Çin'i ziyaret edecek.
Bu normalleşme ivmesini güçlendirmek üzere Çin Dışişleri Bakanı Vang Yi, 3 günlük bir ziyaret için Hindistan'a gidiyor. Vang, en son Mart 2022'de Yeni Delhi'ye çalışma ziyareti yapmıştı ve bu ziyaret kapsamında iki ülkenin Çin-Hindistan Sınır Sorunu Özel Temsilcileri Toplantısı yeniden gerçekleşecek.
Sınır anlaşmazlığının boyutları
Himalayalar çevresindeki belirsiz sınır hattı, taraflar arasında egemenlik tartışmalarına yol açıyor. Söz konusu hat, akarsular, göller, buzullar ve zirveleri içeren 3 bin 500 kilometrelik bir sınırı kapsıyor.
Pekin yönetimi, Hindistan'ın Arunaçal Pradeş eyaletini ' Güney Tibet ' olarak tanımlıyor ve buradaki 90 bin kilometrekarelik alanda hak iddia ediyor. Yeni Delhi ise Aksay Çin Platoları'nı kapsayan 38 bin kilometrekarelik alanın Pekin tarafından işgal edildiğini savunuyor.
Gerilim, 15 Haziran 2020'de Ladakh bölgesindeki Galvan Vadisi'nde yaşanan çatışmada doruğa çıktı; çatışmada 20 Hint askeri yaşamını yitirdi, Çin ise 4 asker'inin öldüğünü açıkladı. Olay sonrası iki taraf sınır birliklerini güçlendirdi ve bölgeye çeşitli askeri sistemler konuşlandırıldı.
Uzlaşma zemini ve askeri-diplomatik adımlar
Çatışmanın ardından başlatılan müzakerelerde, Şubat 2021'den bu yana yapılan 21 tur görüşme sonucunda taraflar Pangong Gölü, Gogra ve Galvan vadilerindeki birlik çekilmesinde anlaşmıştı. Müzakereler 22 Ekim 2024'te anlaşmayla sonuçlandı; taraflar, Ladakh'ta Fiili Kontrol Hattı boyunca karşılıklı devriye düzenleme kararı aldı.
Bu süreç, 23 Ekim 2024'te Kazan'daki BRICS Liderler Zirvesi'nde Şi Cinping ile Narendra Modi'nin yüz yüze görüşmesine zemin hazırladı. İlişkilerdeki yumuşamayı destekleyen adımlar arasında vize uygulamalarının yeniden başlatılması ve Hint Budistlerin Tibet'teki kutsal bölgelere erişiminin yeniden sağlanması yer aldı.
Hindistan Dışişleri Bakanı Subrahmanyam Jaishankar'ın Pekin ziyareti sonrası iki ülke, Kovid-19 ve Galvan çatışması nedeniyle durdurulan doğrudan uçuşların yeniden başlatılmasında mutabakata vardı. Ayrıca sınır aşırı ticaretin sürdürülmesine yönelik Lipulekh, Şipki La ve Nathula gümrük kapılarıyla ilgili görüşmeler de devam ediyor.
ABD'nin yeni tavrı ve bölgesel sonuçlar
Donald Trump'ın iktidara dönüşüyle Washington'ın ticaret ve ittifak stratejilerinde görece agresif ve değişken adımlar görünür hale geldi. Trump yönetiminin Hindistan'a yönelik tarifeler ve ticari baskı politikaları, Yeni Delhi'yi alternatif iş birliklerine yönlendirebilecek bir faktör olarak öne çıkıyor.
Son dönemde ABD yönetimi, Hindistan'a uygulanacak ek gümrük vergilerinden ve tarifelerden söz etmiş; bu gelişmeler, Pekin-N Yeni Delhi hattında işbirliği arayışlarını güçlendirebilir.
Ekonomik işbirliğinin potansiyel kazanımları
Dünyanın en kalabalık iki ülkesi olan Çin ile Hindistan arasındaki ekonomik yakınlaşma, artan uluslararası ticaret engelleri döneminde her iki tarafa da stratejik avantaj sağlayabilir. Uzmanlar, Çin'in ileri imalat ve teknolojideki gücü ile Hindistan'ın bazı kimya ve metal üretimindeki kapasitesinin birbirini tamamladığını vurguluyor.
İki ülke ayrıca uluslararası ticarette dolar kullanımını azaltma ve finansal kurumlarda daha etkin rol alma hedefleri doğrultusunda işbirliğini artırabilir. BRICS ve ŞİÖ gibi çok taraflı platformlardaki ortaklıklar, onların çok kutuplu dünya düzeninde etkilerini güçlendirme çabalarının unsuru.
Sonuç: Rekabet içinde işbirliği
Tüm bu gelişmeler, aralarındaki rekabet ve anlaşmazlıklara karşın Çin ile Hindistan'ın yeni küresel saflaşmalarda işbirliğine daha fazla ağırlık verebileceğine işaret ediyor. Bölgesel ve küresel dengelerde yaşanacak değişimler, iki büyük gücün politikalarını ve ekonomik tercihlerinin yönünü belirlemeye devam edecek.
Vang Yi'nin ziyaretinin ve ŞİÖ Zirvesi'nin sonuçları, önümüzdeki dönemde hem bölgesel istikrar hem de küresel ticaret dengeleri açısından belirleyici olacak.
