E3 ülkeleri BMGK'ye 'snapback' başvurusunda bulundu
İngiltere, Fransa ve Almanya'dan oluşan E3 ülkeleri, İran'a Birleşmiş Milletler yaptırımlarını yeniden yürürlüğe koyma imkanı veren "snapback" mekanizmasının işletilmesi için Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'ne (BMGK) başvurdu.
Almanya Dışişleri Bakanı Johann Wadephul, Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noel Barrot ve İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy imzasını taşıyan ortak açıklamada, 20 Temmuz 2015 tarihinde BMGK'nin 2231 sayılı kararı ile Kapsamlı Ortak Eylem Planı'nın (KOEP) imzalandığı hatırlatıldı.
Açıklamada, ABD'nin anlaşmadan çekilmesinin ardından İran'ın da anlaşmadan doğan yükümlülüklerini yerine getirmeyi bıraktığı vurgulandı. Metinde, "ABD’nin Mayıs 2018’de anlaşmadan çekilmesinin ardından İran da Mayıs 2019'da anlaşmadan doğan yükümlülüklerini yerine getirmeyi bırakmış olsa da Almanya, Fransa ve İngiltere (E3) anlaşmaya bağlı kalmaya devam etti." ifadelerine yer verildi.
İran’ın Uluslararası Atom Enerjisi Ajansının (UAEA) doğrulama ve izleme faaliyetlerini yürütme yetkisine izin vermediği, anlaşmanın ek protokolünü uygulamayı bıraktığı belirtildi ve bu eylemlerin KOEP kapsamındaki yükümlülüklerin ihlali olduğu kaydedildi.
Açıklamada ayrıca, son 5 yıldır müzakere yoluyla ilerleme sağlamak için "her türlü çabanın" gösterildiği, gerilimi azaltmak ve kapsamlı ortak bir çözüme ulaşmak amacıyla İran ve ABD'yi müzakere masasına döndürmek için yoğun diplomatik çabaların sürdürüldüğü bildirildi.
Bildirim ve 30 günlük süreç
Açıklamada, Fransa, Almanya ve İngiltere’nin BMGK'ye İran'ın KOEP kapsamındaki taahhütlerini önemli ölçüde yerine getirmediğine inandıklarını bildirmeye ve böylece "snapback" mekanizmasını devreye sokmaya karar verdikleri duyuruldu. Metinde yer alan ilgili bölüm şöyle:**
“Bu bildirim, 2231 sayılı kararda tanımlanan geri dönüş sürecini başlatır. Daha önce feshedilen BMGK kararlarının olası yeniden tesisinden önce 30 günlük bir süre açmaktadır. Bu kararların ve içerdikleri tedbirlerin (yaptırımlar ve diğer kısıtlayıcı tedbirlerin) yeni olmadığının altını çiziyoruz. Aksine bu kararlar daha önce BMGK tarafından kabul edilmiş ve İran'ın KOEP kapsamındaki taahhütleri ışığında kaldırılmıştır. Ancak İran bu taahhütlere uymamayı tercih etmiştir. Karar 2231'e uygun olarak, İran'ın kayda değer performans göstermemesi meselesini diplomatik yollardan çözüme kavuşturmak için çaba göstermeye devam edeceğiz. Bu 30 günlük süreyi, uzatma teklifimiz ya da İran'ın taahhütlerine uymasını sağlamaya yönelik ciddi diplomatik çabalar konusunda İran'la temas kurmaya devam etmek için kullanacağız.”
30 günlük süre içinde BMGK, İran'a yönelik yaptırımların kaldırılmasının devamını öngören yeni bir karar almazsa, daha önce kaldırılmış olan yaptırımlar otomatik olarak yeniden yürürlüğe girecek.
BM yaptırımları nasıl geri getirilir?
2231 sayılı BMGK kararına göre, anlaşmaya taraf herhangi bir devlet İran'ın anlaşmaya önemli ölçüde uymadığını düşünürse Konsey'e şikayette bulunabiliyor. Konu BMGK'ye ulaştığında 30 günlük bir süreç başlıyor. Bu süre içinde Konsey'in, yaptırımların devamı için yeni bir karar kabul etmesi gerekiyor; söz konusu kararın BMGK daimi üyeleri tarafından veto edilmemesi şartı bulunuyor. Karar zamanında kabul edilmezse, 2015 anlaşması kapsamında kaldırılan BM yaptırımları otomatik olarak yeniden yürürlüğe giriyor ve konseyde yeni bir oylamaya gerek kalmıyor.
Hangi BM yaptırımları geri dönebilir?
Mekanizmanın devreye girmesi halinde, 2006-2010 döneminde İran'a karşı çıkarılan 1696, 1737, 1747, 1803, 1835 ve 1929 sayılı BMGK kararları yeniden geçerlilik kazanacak. Bu çerçevede geri getirilebilecek tedbirler arasında silah ambargosunun yeniden yürürlüğe girmesi, İran’ın nükleer başlık taşıma kapasitesine sahip füze geliştirmesinin yasaklanması ve yüzlerce kişi ile kuruluşa yönelik mali ve seyahat kısıtlamaları bulunuyor.
E3 ülkeleri, aynı zamanda bu 30 günlük dönemi kullanarak diplomasiye devam edeceklerini ve Konsey nezdinde çözüm arayışlarını sürdüreceklerini belirtti.
