Erzurum'da 4,5 Metrelik Fütüvvetname: Ahiliğin Kanunnamesi Gün Yüzüne Çıktı
Erzurum Teknik Üniversitesi bünyesindeki Erzurum Şehir Arşivi (ERŞA) tarafından dijital ortama aktarılan yaklaşık 4,5 metre uzunluğunda ve 20 santim genişliğindeki fütüvvetname, Osmanlı'dan günümüze ulaşan nadir kültür varlıklarından biri olarak tarihe ışık tutacak nitelikte.
Keşif ve bağış süreci
2017'de faaliyete geçen ERŞA, zaman içinde yapılan doküman bağışlarıyla koleksiyonunu genişletti. Yaklaşık iki yıl önce arşive intikal eden belge, dijitalleştirme sürecinde ahiliğe ilişkin ayrıntılı bilgiler ihtiva eden bir fütüvvetname olarak tespit edildi. Belgenin varlığı ilk olarak 1929'da Abdulkadir İnan tarafından fark edilmiş; uzun yıllar korumacı bir yaklaşımla muhafaza edilmiş olan belge, muhtemelen 1942'de Cemalettin Server Revnakoğlu aracılığıyla arşivlenmiş ve daha sonra Erzurum Tarih Derneği arşivine geçmiş; iki yıl önce yapılan protokolle ERŞA'ya bağışlanmıştır.
İçerik ve tarihi değer
Belgenin giriş bölümünde dini temeller, Ahi Evran'ın ortaya çıkışı ve ahiliğin tarihsel süreci aktarılıyor. Orta kısımda ahilerin uyması gereken kurallar, uygulama şekilleri, ceza sistemleri, çırak-kalfa-usta yetiştirme usulleri, şet bağlama törenleri ve meslekten çıkarma ile affa ilişkin hükümler detaylı biçimde yer alıyor. Son bölümde ise 32 meslek erbabı ve bunların pirleri hakkında bilgiler bulunuyor. ETÜ Rektör Yardımcısı ve Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Naim Ürkmez, belgenin ahiliğin kanun kitabı niteliğinde olduğunu vurguladı.
Kültürel kodlar ve araştırma değeri
Prof. Dr. Naim Ürkmez, belgenin araştırmacıların hizmetine açılacağını belirterek ahiliğin günümüz etik ve ticari sorunlarına ışık tutacağını ifade etti. Ürkmez, günümüzdeki tahşiş gibi uygulamaların, ahiliğin esas aldığı gönül kazanma ve nitelikli mal üretimi anlayışıyla karşılaştırıldığında önemli dersler içerdiğini söyledi ve belgenin kültürel kodların yeniden hatırlanmasında kaynak olacağını kaydetti.
Tarih belirleme ve sonraki adımlar
Belgenin kesin yazım tarihi ve müellifi henüz tespit edilemedi; Ürkmez, belgenin en az bir asırlık olduğunu, Osmanlı'nın son döneminden Cumhuriyet'e intikal eden bir kültür varlığı olduğunu belirtti. ERŞA, fütüvvetnameyi dijital ortama aktararak erişime açıyor ve metin üzerine yapılacak bilimsel incelemelerle belge tarihine ilişkin daha kesin değerlendirmeler paylaşılacak.
Not: Belge, güzel bir hattla yazılmış olup araştırmacılar için zengin içerik ve kaynak değeri taşıyor; ahiliğin kuralları, cezai hükümleri ve mesleki örgütlenme biçimlerini günümüze aktarması bakımından önem arz ediyor.
Erzurum'da, Osmanlı'dan günümüze özenle saklanan, bağışı yapıldıktan sonra dijitale aktarımı esnasında içeriğinde ahilik üzerine bilgilerin bulunduğu yaklaşık 4,5 metre uzunluğunda fütüvvetname tespit edildi.
