Hatay Sarısı İpeği Tescillendi: Depremden Kurtarılan Yumurtalarla Emel Duman Öncü Oldu
Hataylı ipek böceği yetiştiricisi Emel Duman, 6 Şubat 2023 depremlerinde büyük oranda kaybettiği stokun ardından buzdolabında sakladığı bir avuç yumurta sayesinde yerel ırk olan Hatay sarısı ipeğini üretime döndürdü ve ürünün coğrafi işaret tesciline katkı sağladı.
Depremde kayıp ve kurtarma
59 yaşındaki Duman, ninesinden öğrendiği ipekçiliği uzun yıllardır sürdürüyordu. Defne ilçesi Harbiye Mahallesi'ndeki evinin bodrumunda ürettiği ipek böceği yumurtalarının yüzde 95'ini 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş merkezli depremlerde kaybetti. Bir süre sonra buzdolabında sakladığı az sayıda yumurtanın sağlam olduğunu fark eden Duman, bu yumurtaları Antakya-Yayladağı kara yolundaki çiftliğine taşıyıp kuluçkaya yatırdı.
Kuluçka, bakım ve üretime dönüş
Yumurtalardan çıkan böceklerin koza örmeye başlamasıyla Duman, onlara büyük özen göstererek türün çoğalmasını sağladı. Duman, zorluklara rağmen üretimde verimli bir yıl geçirildiğini belirterek tescil haberinin kendisine büyük mutluluk verdiğini söyledi. 'Ben 'bitti' diye düşünürken aklıma dolapta sakladıklarım geldi' diyen Duman, çok az miktar yumurtayla yeniden başladıklarını anlattı.
Akademik destek ve tescil süreci
Duman'ın çalışmalarına Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi (HMKÜ), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi ve İzmir Ekonomi Üniversitesinden akademisyenler destek verdi. Akademisyenler, ırkı yumurtadan kozaya, kozadan tırtıla ve dokumaya kadar hem biyolojik hem morfolojik açılardan inceledi; larvalarda görülen hastalık etmenlerine karşı önlemler aldı.
Hatay Valiliği ve HMKÜ öncülüğünde hazırlanan proje, Türk Patent ve Marka Kurumuna sunuldu. Yapılan inceleme sonucu başvurunun kabul edilmesiyle Hatay sarısı ipeği, kentin coğrafi işaretle tescillenen ürünleri arasına girdi.
Türün değeri ve geleceği
HMKÜ Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Feza Can, Hatay sarısı ipek böceğinin Türkiye'deki üç yerel ırktan biri olduğunu ve kozasının sarının 20 farklı tonunu taşıması nedeniyle çok özel olduğunu vurguladı. Prof. Dr. Can, tescilin gerçek üretimi bandroller ve kontrollerle güvence altına alacağını belirtti.
Duman ise coğrafi işaretin piyasadaki sahte ve benzeri ürünlerin önüne geçeceğini, pazar güvenilirliğini artıracağını ve Türkiye'de yok olma tehlikesiyle karşılaşmış endemik bir türün yeniden hayata dönmesinin gurur verici olduğunu ifade etti.
Hatay'da ipek böceği yetiştiricisi Emel Duman, yerel ırk olan "Hatay sarısı"nın buzdolabında sakladığı bir avuç yumurtasıyla 6 Şubat depremleri sonrası üretime devam edip ipeğin coğrafi işaret belgesiyle tescillenmesine öncülük etti.
