İran: Avrupa'nın 'tetik mekanizmasını' kullanmaya yasal hakkı yok
Dışişleri Sözcüsü Bekayi uyarıyor
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekayi, 2015 tarihli nükleer anlaşmanın Avrupalı taraflarının Tahran'a Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarını geri getirecek 'tetik mekanizmasını (snapback)' kullanmak için yasal bir hakka sahip olmadığını belirtti.
İran resmi haber ajansı IRNA'ya göre, Bekayi başkent Tahran'daki Dışişleri Bakanlığı binasında düzenlediği basın toplantısında dış politika gündemine dair değerlendirmelerde bulundu. Bekayi, İngiltere, Fransa ve Almanya'nın söz konusu mekanizmayı işletme tehdidini değerlendirirken, 'Avrupalı taraflar bu mekanizmayı kullanma konusunda ne yasal ne de ahlaki bir meşruiyete sahip.' dedi.
Sözcü, mekanizmanın uygulanmasının yaratacağı sonuçlardan endişe ettiklerini vurguladı ve 'Nükleer anlaşmanın Avrupalı tarafları taahhütlerini yerine getirmiş olsalardı bu tür durumlarla karşılaşmazdık ve İran da anlaşmadaki yükümlülüklerini azaltma hakkını kullanmazdı.' ifadelerini kullandı.
Bekayi ayrıca, konunun halkın zihin ve ruh dünyasında bir tür psikolojik savaş aracı haline gelmesine izin vermeyeceklerini belirtti.
İsmail Bekayi, 14 Temmuz'da yaptığı açıklamada da İngiltere, Fransa ve Almanya'nın 'tetik mekanizmasını' işletmeleri durumunda Tahran yönetiminin bunu 'çatışma ile eş değerde' kabul edeceğini ve karşılık vereceğini ifade etmişti.
Arka plan: 2015 anlaşması, ABD çekilmesi ve 'snapback'
İran ile BM Güvenlik Konseyi'nin 5 daimi üyesi ve Almanya arasında 14 Temmuz 2015'te imzalanan anlaşma, yaptırımların kaldırılması karşılığında İran'ın nükleer faaliyetlerini sınırlandırıyordu. ABD, 2018'de anlaşmadan tek taraflı çekilmiş ve İran'a yönelik yaptırımları yeniden uygulamaya koymuştu.
ABD'nin çekilmesi sonrası İran, Avrupalı taraflardan Washington'un yaptırımlarını telafi edecek somut önlemler almasını istemiş, ancak bu alanda kayda değer ilerleme sağlanamamıştı. Bunun üzerine İran, bir yıl sonra anlaşmadaki taahhütlerini kademeli olarak durdurmaya başlamış ve yüksek düzeyli uranyum zenginleştirme faaliyetlerine yönelmişti.
Nükleer anlaşmanın Avrupalı tarafları olarak anılan E3 (İngiltere, Fransa, Almanya) ise ABD'nin çekilmesinin ardından anlaşmada yer alan ve İran'a anlaşmayı ihlal ettiği gerekçesiyle BM yaptırımlarını yeniden getirme imkânı tanıyan 'snapback' (tetik mekanizması) maddesini işletme tehdidinde bulunuyor. Mekanizmanın hayata geçirilme süresi 18 Ekim'de sona eriyor.
Görüşmeler ve olası sonuçlar
Taraflar, 25 Temmuz'da İstanbul'da dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde bir araya gelmiş ve görüşmelerin sürdürülmesi konusunda mutabık kalmıştı. Beklenen yeni toplantı 26 Ağustos'ta gerçekleştirilecek.
İranlı yetkililer, BM yaptırımlarının geri getirilmesi halinde 1970'ten beri üye oldukları Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması (NPT)'nı gözden geçireceklerini duyurmuştu.
İran ile İngiltere, Fransa ve Almanya arasındaki bu gerilim, hem bölgesel hem de küresel düzeyde diplomatik sonuçlar doğurma potansiyeli taşıyor.
