Trablus'taki Gürcü Cami: Osmanlı Çini Sanatının İki Asırlık Mirası
Trablus'un Eski Şehir bölgesinde, Eski Liman yakınında yer alan Gürcü Cami, 19. yüzyıl başlarından bu yana taşıdığı zengin çini işlemeleriyle dikkat çekiyor. Kültür tarihi araştırmacısı ve eski Libya Kültür Bakanlığı çalışanı Abdulmuttalib Ebu Salim AA muhabirine caminin tarihini ve bölgedeki kültürel önemini anlattı.
Tarihi ve konumu
Gürcü Cami, 19. yüzyılın ilk çeyreğinde inşa edildi ve Trablus'un Bab el-Bahr (Deniz Kapısı) bölgesinde, Roma dönemi sembolik eserlerinden Marcus Aurelius Takı'nın hemen yanında bulunuyor. Ebu Salim, caminin kuzey Afrika'daki nadir Osmanlı eserlerinden biri olduğunu vurguladı:
"Bu güzel Cami mimari bir şaheser. Açıkçası mimari süslemelerin bolluğu, ince detayları ve estetik ayrıntılarıyla kuzey Afrika'daki nadir yapılardan biri."
Bânisi: Gürcü Mustafa Bey
Caminin yaptırıcısı Gürcü Mustafa Bey, Karamanlı Yusuf Paşa'nın maiyetinde Trablusgarp'a yerleşen bir tüccardı. Ebu Salim'in aktardığına göre Mustafa Bey, Karamanlı Yusuf Paşa'nın damadı olup Paşa'nın büyük kızıyla evlenmiş ve donanmada yükselerek bugün Deniz Bakanlığına denk bir göreve kadar ilerlemiştir. Trablus'u benimsediği için kalıcı olarak yerleşmiş ve zamanla Gürcü asıllı olması nedeniyle bu adla anılmıştır.
Mimari özellikler ve çini işlemeleri
Ebu Salim, caminin 1820'den 1834'e kadar yaklaşık 15 yılda inşa edildiğini belirtiyor. Yapı kare planlı olup 16 metreye 16 metre ölçülerinde; üst katı "u" şeklindedir. İçeride 9 mermer sütun bulunurken, dış duvarları ayakta tutan sütunlarla birlikte toplam 25 sütuntan oluştuğu aktarılıyor. Sütunların bir kısmının başka kentlerden getirildiği düşünülüyor.
Mimari açıdan Endülüs ve İtalyan geleneğinden izler taşıyan caminin hem içi hem dışı çini işlemeleriyle oldukça zengindir. Sütun bitişlerinde ve çini süslemelerin üst kısımlarında ince işçilikli alçı bezeme şeritler yer alır. Cami 16 kubbelidir ve mihrabın karşısında, önemli misafirler için ayrılan "Südde" adıyla anılan bir bölümü bulunur.
Koruma ve miras
Ebu Salim, caminin ahşap minberinin korunmak üzere 2014'te söküldüğünü ve yeni açılacak Libya Ulusal Müzesi'nde sergilenmesinin planlandığını belirtti. Ayrıca, Gürcü Mustafa Bey ve ailesinin caminin bitişiğindeki türbede medfun olduğu bilgisini paylaştı.
Gürcü Cami, zengin çini süslemeleri, özgün mimari detayları ve tarihi bağlamıyla Trablus'ta Osmanlı mirasının en önemli örneklerinden biri olarak öne çıkıyor.
Libya'nın başkenti Trablus’taki Osmanlı eserlerinden Gürcü Cami eşsiz çini süslemeleri ile iki asırdır zamana meydan okuyor. Trablus'un Eski Şehir bölgesinde, Eski Liman yakınında 19. yüzyıl başlarında inşa edilen Gürcü Cami, zengin çini işlemeleriyle kuzey Afrika'da inşa edilen Osmanlı camilerinden ayrışıyor. Osmanlı döneminde Trablusgarp Eyaletinin de yönetildiği Eski Şehir merkezinde bulunan Gürcü Cami, Karamanlı Yusuf Paşa'nın maiyetinde Trablusgarp'a yerleşen Gürcü Mustafa Bey tarafından 19. asrın ilk çeyreğinde inşa edildi.
