Ondokuz Mayıs Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yüksel Ardalı, dünya genelindeki atık yönetimi sorunlarına dikkat çekti. Dünya Bankası’nın 2023 verilerine göre, her yıl üretilen 2,1 milyar ton katı atığın sadece yüzde 33’ü etkin bir şekilde yönetilebiliyor. Bu durum, atıkların karbon salınımı, biyoçeşitlilik kaybı ve ormansızlaşma gibi ciddi sorunlara yol açtığını vurguladı.
Birleşmiş Milletler Çevre Programı’na (UNEP) göre, 2022’de 500 milyon tonun üzerinde plastik kullanıldı ve bu rakam 400 milyon ton atık oluşturdu. World Population Review verilerine göre, 2023’te en fazla plastik kullanımı Çin’de gerçekleşti; bu ülke 37,6 milyon ton ile 1. sırada yer alırken, ABD 22,8 milyon ton ile onu takip etti.
En fazla yönetilemeyen atığa sahip ülkeler arasında Hindistan 7,3 milyon ton ile öncülük ederken, Çin 6,5 milyon tonla ikinci, Brezilya ise 4,8 milyon tonla üçüncü oldu. Türkiye ise 451 bin ton ile 32. sırada yer alıyor.
Prof. Dr. Ardalı, atıkları, günlük yaşam veya üretim faaliyetleri sonucu ortaya çıkan ve kullanım ömrünü tamamlamış maddeler olarak tanımladı. Atıkların çevreye bırakılması, çevre kirliliği ve doğal kaynakların tükenmesine yol açan bir süreci başlatıyor.
Atıkların temelinde yatan "al-kullan-at" kültürü ile ilgili olarak Ardalı, "2050'ye geldiğimizde bu dünya bize yetmeyecek ve başka bir dünyaya ihtiyacımız olacak. İnsanlık her yıl 2,1 ila 2,3 milyar ton arasında katı atık üretiyor. Yaklaşık 2,7 milyar insanın atık toplama hizmetlerine erişimi yok. Eğer bu devam ederse, 2050 yılı için tahmin edilen atık miktarı 3,4 milyar ton olacak" dedi.
Ardalı, atıkların geri dönüşüm sürecinin doğru bir şekilde yönetilmesi gerektiğinin altını çizdi. Su, meşrubat ve deterjan şişeleri gibi bazı sektörlerde geri dönüşüm mümkünken, diğer materyallerde bu süreç oldukça güç. Özellikle plastik atıklar, her yıl üretilen atığın yaklaşık %12'sini oluşturuyor. 52 milyon ton plastik atığın çevreye karıştığı tahmin ediliyor.
Atıkların çevreye olan etkilerini vurgulayan Ardalı, bunların arasında sera gazları ve zehirli gazlar olduğunu belirtti. Ayrıca, kontrolsüz atıkların doğal yaşamı yok ettiğini, hayvanların plastik tüketerek zarar gördüğünü ifade etti. Bu kirleticilerin insan vücuduna da giriş yaparak sağlık sorunlarına yol açtığını dile getirdi.
Son olarak, çözümler arasında sıfır atık girişimi ve depozito sistemi gibi uygulamaların bulunduğunu, atık oluşumunu önlemek için altyapının oluşturulmasının önemli olduğunu belirtti.
