TÜİK 2024 Dış Ticaret Verileri: Genel Bakış
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan 2024 yılı girişim özelliklerine göre dış ticaret istatistikleri, ülke dış ticaretinde ölçek ve sektör farklılıklarının belirleyici olduğunu ortaya koydu. Rapora göre 179.673 girişim ihracat, 318.603 girişim ise ithalat gerçekleştirdi.
Girişim Ölçeklerine Göre İhracat ve İthalat
İhracatta; 1-9 kişi (mikro) girişimler toplam ihracatın %18,8%75,6'sını oluşturdu. 10-49 kişi (küçük) girişimlerin payı %17,5, 50-249 kişi (orta) girişimlerin payı %19,2 ve 250+ kişi (büyük) girişimlerin payı %44,4 olarak kaydedildi.
İthalatta ise mikro (1-9 kişi) girişimlerin payı %11,1, küçük (10-49) girişimlerin %11,7, orta (50-249) girişimlerin %18,5 oldu. 250+ çalışanlı büyük girişimler ithalattaki payın %58,7'sini oluştururken, ithalat yapan girişimler içindeki oranları %1,1 olarak belirlendi.
Sektörel Dağılım: Sanayi ve Ticaretin Payları
Ana faaliyetine göre değerlendirildiğinde, sanayi sektöründeki girişimler ihracatın %56,5%47,3ticaret olan girişimlerin ihracattaki payı %39, ithalattaki payı ise %38,5 düzeyinde gerçekleşti.
Sanayi sektöründe ihracatta 250+ çalışanlı büyük girişimler %68,6 payla öne çıkarken, ticaret sektörünün ihracatında 1-249 çalışanlı küçük ve orta ölçekli girişimler %89 payla hakimiyetini sürdürdü. Sanayi sektöründe ithalatta büyük girişimlerin payı %80,5 olarak hesaplandı; ticaret sektöründe büyük girişimlerin ithalattaki payı %29,1, diğer sektörde ise %66,2 oldu.
Hedef Bölgeler ve Ülke Gruplarına Göre Ticaret
Ana faaliyeti sanayi olan girişimlerin ihracatının %47,5'i Avrupa Birliği (AB 27) ülkelerine, %14,3'ü AB üyesi olmayan Avrupa ülkelerine ve %11,9'u Yakın ve Orta Doğu ülkelerine yapıldı. AB'ye yapılan ihracatın sektörel dağılımında %64,8 sanayi, %32,2 ticaret ve %3,0 diğer sektörler pay aldı.
Sanayi sektörünün ithalatında, ithalatın %33,6'sı AB ülkelerinden, %26,1'i diğer Asya ülkelerinden ve %17,8'i AB üyesi olmayan Avrupa ülkelerinden gerçekleştirildi. Ticaret sektöründe en çok ithalat yapılan ülke grupları sırasıyla %35,1 AB, %29,6 diğer Asya ve %15,9 AB üyesi olmayan Avrupa ülkeleri oldu.
İmalat Sanayi Ürünleri ve Sektörel Paylaşım
İmalat sanayi ürünleri ihracatının %58,3'ünü ana faaliyeti sanayi olan girişimler, %37,7'sini ticaret sektöründeki girişimler gerçekleştirdi. Ana faaliyeti sanayi olan girişimlerin ihracatının %96,5'i imalat sanayi ürünleri, %1,9'u tarım, ormancılık ve balıkçılık ürünleri, %1,2'si madencilik ve taş ocakçılığı ürünlerinden oluştu.
İmalat sanayi ürünleri ithalatında ise %44,8 ticaret, %44,2 sanayi ve %11,0 diğer sektörler tarafından yapıldı. Sanayi girişimlerinin ithalatının %75,8'i imalat sanayi ürünleri, %3,7'si madencilik ve taş ocakçılığı, %3,5'i tarım, ormancılık ve balıkçılık ürünleri olarak kayda geçti.
İlk 500 ve İlk 5 Girişimlerin Payı
İhracatın %49,8'ini, ithalatın ise %64,6'sını ilk 500 girişim gerçekleştirdi. En çok ihracat yapan ilk 5 girişim toplam ihracatın %8,5'ini, en çok ithalat yapan ilk 5 girişim ise ithalatın %13,8'ini gerçekleştirdi.
Sektörel bazda, sanayi sektöründe en fazla ihracat yapan ilk 5 girişimin payı %14,4, ticaret sektöründe en fazla ihracat yapan ilk 5 girişimin payı %11,9 olarak belirlendi. Sanayi sektöründe en fazla ithalat yapan ilk 5 girişimin payı %19,9, ticaret sektöründe ise %11,9 oldu.
Girişimlerin Ülke Sayısına Göre İhracat ve İthalatı
Girişimlerin %37,7'si tek ülkeye, %16,2'si iki ülkeye ihracat yaptı. 20 ve daha fazla ülkeye ihracat yapan girişimlerin oranı %3,1 iken, bu girişimlerin ihracattaki payı %57,6 olarak kayıtlara geçti.
İthalatta girişimlerin %71,2'si tek ülkeden, %14,4'ü iki ülkeden ithalat yaptı. 20 ve daha fazla ülkeden ithalat yapan girişimlerin oranı %0,8 olup, bu girişimlerin ithalattaki payı %57,9 seviyesinde gerçekleşti.
Sonuç: TÜİK verileri, Türkiye dış ticaretinde büyük ölçekli ve çok uluslu faaliyet gösteren girişimlerin payının yüksek olduğunu; aynı zamanda sanayi sektörünün ihracatta öncü rolünü ve ticaret sektörünün hem ihracat hem ithalatta önemli bir aktör olduğunu net biçimde gösteriyor.
