Çarpana Dokuma Antalya’da Modern Ürünlerle Buluştu
Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı (BAKA) tarafından yürütülen 2025 Yılı Teknik Destek Programı kapsamında desteklenen Antalya Olgunlaşma Enstitüsü’nün yürütücüsü olduğu "Çarpana Tasarımları ile Kültürel Hafıza Yeni Ürünlerle Buluşuyor Projesi" tamamlandı.
Çarpana: Gelenekten Gelen Teknik
Çarpana dokuma sanatı, özel bir tezgâh gerektirmeyen; deri, karton ya da ince ahşap gibi malzemelerden dörtgen şeklinde kesilmiş ve köşeleri delinmiş araçlarla yapılan bir dokuma tekniği olarak tanımlanıyor. Enleri dar, boyları oldukça uzun olan, şerit formundaki bu çözgü yüzlü dokumalar; tarihsel olarak kuşak, kemer ve benzeri ürünlerin yapımında kullanıldı. Geleneksel dokuma yöntemleri arasında önemli bir yere sahip olan çarpana, taşıdığı kültürel hafıza ile dikkat çekiyor.
Eğitim ve Tasarım Geliştirme
Proje kapsamında Enstitü’de görevli 15 eğitmen ve usta öğretici personele tarihleri arasında, çarpana dokuma tekniklerinin modernizasyonu ve tasarım geliştirme eğitimleri verildi. Eğitimlerin amacı, Anadolu’da işlevselliği yüksek ve estetik bir kadim Türk el sanatı olan çarpana dokuma tekniklerinin yaşatılması ve bu tekniklerin çağdaş tasarım anlayışıyla buluşturarak yenilikçi ürünlerin ortaya çıkarılmasıydı.
Uygulamalı olarak Enstitü’nün Kaleiçi yerleşkesinde gerçekleştirilen ve 5 gün süren eğitimde, katılımcıların geleneksel motifleri modern çizgilerle birleştirme becerisi kazanmaları sağlandı. Proje, Enstitü’nün kurumsal kapasitesinin artırılmasına, özgün çarpana tasarımlarının geliştirilmesine ve ürün çeşitliliğinin yükseltilmesine katkı sundu.
Eğitmen ve Kursiyer Görüşleri
Duygu İlâ, eğitime dair şunları söyledi: "Çarpana Dokuma, Geleneksel el sanatlarımızdan bir tanesi. Günümüze kadar değişmeden ve bozulmadan gelen tek dokuma sanatımız diyebiliriz. Kartlarla dokunuyor olması diğer geleneksel el dokumalarından ayıran en önemli noktası. Çarpana Dokuma kursu ile unutulmaya yüz tutmuş bir sanatı toplum hafızasından tamamen kaybolmadan devam etmesini sağlamak istiyoruz. Modern hayata entegre ederek, bu sanatın devamlılığını sağlamak en büyük amacımız. Tabi genç kuşaklara aktarılması için en mühim nokta, eğitim kurumlarında bir disiplin olarak ele alınması gerekmektedir. İlk defa bu sanat dalı ile karşılaşan katılımcılarımız, günümüzde benzerliği olan bir sanat dalı olmaması nedeniyle, karmaşık geldiğini düşünerek başlıyor eğitimlerine. Ancak yaptıkça, ortaya desen ve ürün çıktıkça, zorluğu yerini, bu sanat dalından aldıkları zevke bırakıyor."
Ayşegül Eyyupoğlu ise şunları aktardı: " Geleneksel Sanatlar; hem duygusal mirası koruma hem de toplumsal kimlik oluşturma açısından önemlidir. İnsanın kendini keşfetmesi de sanatın bir parçasıdır. Eğitim süresince; geleneksel becerilerin gelecek nesillere aktarımının yanı sıra yeni fikir ve deneyimlerde kazandık. Sanatın, duygusal ifade, zihinsel rahatlama, özgüven, zihinsel odaklanma, toplumsal bağlantı ve empati gibi olumlu etkileri de vardır"
Sertifikasyon ve Gelecek Adımlar
Eğitim sonunda BAKA Antalya Yatırım Destek Ofisi Koordinatörü Jale Akhundova Demir, Muratpaşa İlçe Milli Eğitim Müdürü Mustafa Coşkunsu, Antalya Olgunlaşma Enstitüsü Müdürü Emine Erkal ve BAKA uzmanı İffet Gözde Bozdoğan ile enstitü yetkililerinin katılımı ile başarılı kursiyerlere sertifikaları takdim edildi.
Projenin en önemli çıktılarından biri olarak, proje sonunda çarpana dokuma için coğrafi işaret başvurusunun yapılmasına yönelik süreçler başlatılacak. Böylece bölgenin kültürel belleğinde önemli bir yere sahip olan bu zanaatın tescillenerek korunması ve sürdürülebilir hale gelmesi hedefleniyor.
BAKA Genel Sekreteri Volkan Güler, gerçekleştirilen imza töreninde projenin vizyonunu şöyle özetledi: "Çarpana dokuma, tarihi ve kültürel anlamda büyük değere sahip geleneksel bir tekniktir. Biz bu tekniklerin kaybolmasını önlemekle kalmıyor, onları yenilikle buluşturuyoruz. Tabii bu çalışmalarda ilham kaynağımız Cumhurbaşkanımızın eşi Sayın Emine Erdoğan Hanımefendi’nin himayelerinde yürütülen Anadoludakiler Projesi. Anadoludakiler Projesi tarihimize ait ne varsa, o eserlerin izini sürüyor, eserlerin ülkemizin kültür envanterine kazandırılmasını sağlıyor. BAKA olarak biz de yürüttüğümüz bu proje sayesinde hem mesleki kapasiteyi artıracak hem de yeni ürünlerin pazara sunulmasının önünü açacağız. Ayrıca coğrafi işaret süreciyle bu mirasın resmî olarak da korunmasını amaçlıyoruz."
Antalya’ya Katma Değer
Projenin tamamlanmasıyla birlikte, Antalya Olgunlaşma Enstitüsü tarafından geliştirilen çarpana tasarımlarının hem yerel hem de ulusal pazarda daha fazla yer bulması hedefleniyor. Geleneksel dokumanın çağdaş tasarımlarla yeniden yorumlanması, kültürel değerlerin korunmasının yanı sıra bölgeye özgü ürünlerin görünürlüğünü ve ekonomik katma değerini artıracak.
BATI AKDENİZ KALKINMA AJANSI (BAKA) TARAFINDAN YÜRÜTÜLEN 2025 YILI TEKNİK DESTEK PROGRAMI KAPSAMINDA DESTEKLENEN ANTALYA OLGUNLAŞMA ENSTİTÜSÜ’NÜN YÜRÜTÜCÜSÜ OLDUĞU "ÇARPANA TASARIMLARI İLE KÜLTÜREL HAFIZA YENİ ÜRÜNLERLE BULUŞUYOR PROJESİ" TAMAMLANDI.
