Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'ndan Önemli Analiz
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), "Parasal Sıkılaşma ve Gelir Düzeyine Göre Tüketim Harcamaları" başlıklı bir analiz yayınladı. Analiz, parasal sıkılaşmanın tüm gelir gruplarındaki tüketim harcamalarını olumsuz etkilediğini ortaya koyuyor. En belirgin yavaşlama ise, parasal sıkılaşma öncesinde yüksek gelir grubuna yönelik ürünlerde gözlemleniyor.
Yüksek Gelir Grubuna Özel Etkiler
TCMB'nin Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel Müdür Yardımcısı Altan Aldan, Yardımcı Ekonomist Barbaros Eriş ve Araştırmacı Alper Yıldırım tarafından kaleme alınan analizde, hanehalkı tüketim harcamalarının gelir düzeyine bağlı olarak farklı şekilde etkilendiği vurgulanıyor. Tasarruf imkanları daha yüksek olan bireylerin, yüksek mevduat getirileri nedeniyle harcamalarını azaltması beklenirken, krediye duyarlı bireyler ise yükselen kredi maliyetlerinden etkilenerek harcamalarını yavaşlatıyor.
Gelir Gruplarının Tüketim Desenleri
Analiz, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanan Hanehalkı Bütçe Anketi verilerinin kullanılarak gerçekleştirildi. Bu verilerin yalnızca yıllık olarak yayımlandığı ve en son verinin 2023 yılına ait olduğu belirtiliyor. Bu nedenlerden ötürü, 2024 yılına dair dolaylı bir yöntem izlendi.
Ürün ve Sektör Eşleşmeleri
Analizde Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) sepetinde yer alan ürünler ile hanehalkı gelirleri üzerinden temsili tüketici gelirleri hesaplanıyor. Ardından ürünler ilgili sektörler ile eşleştirilerek, perakende sektörü ciro ve satış hacmi verileri kullanılarak talep ölçülüyor. Böylece, yalnızca yüksek, orta ve düşük gelir gruplarına hitap eden ürünler üç kategoriye ayrılarak gelir grubu bazlı cirolar elde ediliyor.
Yavaşlama Gözlemleniyor
Analizin bulgularına göre, cirolardaki yıllık artış, parasal sıkılaşma ile birlikte tüm kategorilerde geriliyor. Özellikle yüksek gelir grubuna hitap eden ürünlerdeki gerilemenin, düşük gelir grubuna hitap eden ürünlerdeki gerilemeden çok daha belirgin olduğu anlaşılıyor. Sıkılaşmanın başlangıcında 2023 yılının ikinci çeyreğinde, yüksek gelir grubuna hitap eden ürünlerdeki yıllık ciro artışı, düşük gelir grubundaki ürünlerdeki artışın yaklaşık 1.5 katı iken, sonraki süreçte iki grup arasındaki artış oranları benzer seviyelere gelmiştir.
Sonuç Olarak
Genel hatlarıyla parasal sıkılaşmanın, tüm gelir gruplarındaki tüketim harcamalarını yavaşlattığı sonucuna varıldı. En belirgin yavaşlama ise, yüksek gelir grubuna hitap eden ürünlerde belirgin bir şekilde gözlemleniyor. Bu durum, tüketim harcamalarındaki değişimin derinlemesine incelenmesine ihtiyaç duyulduğunu gösteriyor.
