Yaşlanan Toplumlar ve Sosyal Güvenlikte Artan Baskı
Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal İşler Departmanı (UN DESA) Dünya Nüfus Tahminleri 2024 raporu, küresel nüfus yapısında köklü değişimler öngörüyor. Rapora göre 2070'lerin sonunda 65 yaş üstü nüfusun 2,2 milyara ulaşarak 18 yaş altı çocuk sayısını geçmesi, 2030'ların ortasında ise 80 yaş ve üzerindekilerin sayısının 1 yaş altı bebeklerden fazla olması bekleniyor.
Küresel Görünüm ve 2025–2050 Projeksiyonları
UN DESA verileri, nüfusu 1 milyonun üzerinde olan ülkelerde 65 yaş ve üzeri nüfusun toplam nüfus içindeki payının 2025'ten 2050'ye artacağını gösteriyor. 2025 sonunda Japonya yaklaşık %29,99 ile en yüksek yaşlı nüfus oranına sahip olacak. Aynı dönemde Porto Riko %25,27, İtalya %25,10, Portekiz %24,94, Yunanistan %24,40, Finlandiya %24,20, Almanya %23,70, Hong Kong %23,67, Hırvatistan %23,61 ve Sırbistan %23,05 oranları ile öne çıkıyor. Dünya geneli için 2025 tahmini %10,4.
2050 tahminleri ise sıralamada değişiklik ve daha güçlü artışlar öngörüyor. Listenin ilk sırasında Hong Kong %46,36 yer alırken, bunu Güney Kore %39,68, Tayvan %38,74, Japonya %37,48 ve Porto Riko %36,96 takip edecek. İtalya %36,83, İspanya %36,06, Yunanistan %34,63, Bosna Hersek %33,98 ve Portekiz %33,04 ilk on ülke arasında yer alacak. Dünya geneli 2050 tahmini %16,3.
Japonya
Uluslararası Sosyal Güvenlik Teşkilatı (ISSA) raporlarına göre Japonya'nın sosyal güvenlik sistemi iki temel ayak üzerine kurulu. Ulusal emeklilik programı, 40 yıl prim ödeyenlere 65 yaşında sabit aylık sağlıyor. Çalışanlara yönelik ayrı sistem ise en az 10 yıl prim şartıyla kazanca bağlı maaş sunuyor; emekliliğin 70 yaşına kadar ertelenmesi maaşı artırıyor ve eşi/çocuğu olanlara ek ödemeler yapılabiliyor.
Sağlık hizmetleri 75 yaş üstü ile 65 yaş üzeri engelli bireyleri kapsıyor; hastalar gelir durumuna göre sağlık giderlerinin %10–%30 arasını karşılıyor. Uzun süreli bakımda evde destek, gündüz merkezleri ve yatılı bakım sunuluyor; katkı payları yine %10–%30 bandında.
İtalya
İtalya'da emeklilik sistemi katkıya dayalı hesaplama esasına göre çalışıyor. Yaşlılık aylığı 67 yaş ve en az 20 yıl prim ödemesiyle bağlanıyor; maaşlar yaşam maliyetine göre yıllık güncelleniyor ve ödeme aylık yapılıyor (aralıkta 13. taksit bulunuyor).
Düşük gelirli emekliler için ek destekler var: bazı sigortalılar prim gün sayısına bağlı olarak 65 yaş itibarıyla veya genel olarak 70 yaş sonrasında gelir testine tabi ek yardım alabiliyor. Ulusal sağlık sistemi yasal ikamet eden herkese hizmet sunarken, uzun süreli bakım kapsamında sürekli bakım ödeneği ve diğer tazminat/yardımlar sağlanıyor. Ayrıca yasal emeklilik yaşının 2027'ye kadar 67'de sabit kalacağı, 2050'de ise yaşam süresine bağlı olarak 69 yıl 9 aya çıkarılacağı belirtiliyor.
Hong Kong
2050'de en yüksek yaşlı nüfus oranına ulaşması beklenen Hong Kong, çok katmanlı bir sosyal güvenlik sistemi işletiyor. Sistem; ödenekler, gelir testine dayalı yardımlar, zorunlu mesleki emeklilik fonları, uzun süreli bakım hizmetleri ve aile desteklerinden oluşuyor.
Yaşlılık ödeneği 70 yaşını dolduran ve en az 7 yıl ikamet etmiş olanlara sabit aylık sağlarken, yaşlılık yaşam ödeneği 65 yaşından itibaren gelir ve varlık testine bağlı olarak veriliyor. Kapsamlı sosyal güvenlik yardımı programı ise 65 yaş üstüne gelirle orantılı kademeli destek sunuyor.
Zorunlu mesleki emeklilik fonları 65 yaşından itibaren erişilebilen, tanımlı katkı sistemine dayalı fonlar; çalışan ve işveren katkılarıyla birikiyor ve özel sektör tarafından işletiliyor. Uzun süreli bakımda aile destekleri, toplumda yaşam desteği ve istihdama katılımı teşvik edici ödenekler öne çıkıyor.
Not: UN DESA verileri, 2025 ve 2050 tahminleri için nüfusu 1 milyonun üzerindeki ülke gruplarını temel almaktadır; Türkiye için 65+ oranının 2025'te %10,6, 2050'de %22,1 olacağı öngörülmektedir.
