Azerbaycan Karabağ'da Tam Egemenlik Sağladı: İki Yılın Bilançosu
Ruslan Rehimov - Azerbaycan ordusunun Karabağ'da anayasal düzeni yeniden tesis etmek amacıyla başlattığı antiterör operasyonunun üzerinden iki yıl geçti. 19 Eylül 2023'te başlayan harekat, ülke genelinde egemenlik ve anayasal düzenin yeniden sağlanmasıyla sonuçlandı.
Operasyonun seyri
19 Eylül 2023'te Azerbaycan ordusu, Karabağ'daki yasa dışı Ermeni silahlı güçlerin silahsızlandırılması, bölgeden çıkarılması, askeri altyapılarının etkisiz hale getirilmesi, sivillerin güvenliğinin sağlanması ve anayasal düzenin yeniden tesis edilmesi amacıyla antiterör operasyonu başlattı. Yaklaşık 24 saat süren operasyonda Ermeni güçlerinin mevzi ve ateş noktaları yüksek hassasiyetli silahlarla imha edildi; operasyon 20 Eylül'de başarıyla tamamlandı.
Siyasi ve idari değişiklikler
Operasyon sonucunda yasa dışı Ermeni silahlı güçleri silah bırakmak zorunda kaldı, Karabağ'da işgal rejimi kuran sözde Ermeni yönetimi kendini feshetti. Bir zamanlar işgalci yapının "başkent" olarak gördüğü Hankendi ile Hocalı, Hocavend ve Ağdere şehirleri Azerbaycan kontrolüne geçti. Böylece ülkenin tamamında egemenlik ve anayasal düzen tamamen sağlandı.
Toplumsal ve insani gelişmeler
Azerbaycan yönetimi, Karabağ'daki Ermeni nüfusa entegrasyon çağrısında bulundu ve bölgeye insani yardım sevkiyatları gerçekleştirildi. Hankendi ve çevresindeki elektrik hatları, Ermenistan'ın enerji sisteminden ayrılarak Azerbaycan şebekesine bağlandı. Buna rağmen bölgedeki Ermeni nüfusun büyük çoğunluğu, Azerbaycan'ın entegrasyon ve vatandaşlık teklifine rağmen Ermenistan'a göç etti.
Gözaltılar ve yargı süreci
Karabağ'daki sözde Ermeni yönetiminin eski "cumhurbaşkanları" Arkadi Gukasyan, Bako Saakyan ve Arayik Harutyunyan, "parlamento başkanı" Davit İşhanyan ve "devlet bakanı" Ruben Vardanyan dahil olmak üzere toplam 15 kişi, Azerbaycan güvenlik güçlerince gözaltına alınarak Bakü'ye götürüldü. Bu kişilerle ilgili yargı süreci devam ediyor.
Kayıplar ve ele geçen ekipman
Antiterör operasyonunda Azerbaycan ordusundan 204 asker şehit oldu. Ermeni güçlerinden ise 310 kişi öldü, 614 kişi yaralandı. Operasyonda Ermeni güçlerine ait 8 tank, 22 top, 14 havan topu, 3 uçaksavar ve 9 askeri araç imha edildi; 1713 askeri araç ve silah ile 18.600 tüfek ele geçirildi.
Rus Barış Gücü ve ortak merkez
Operasyonun ardından, 2. Karabağ Savaşı sonrası Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya liderlerinin imzaladığı üçlü bildiri gereği bölgede konuşlandırılan Rus Barış Gücü birlikleri aşamalı olarak bölgeden çekildi. Görev süresi 10 Kasım 2025'te sona erecek olsa da birliklerin çıkışı Haziran 2024'te tamamlandı. Ayrıca ateşkesin kontrolü için Azerbaycan'ın Ağdam bölgesinde kurulan Türk-Rus Ortak Merkezi de görevini sonlandırdı.
20 Eylül Egemenlik Günü ve barış süreci
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Azerbaycan'ın toprak bütünlüğünü tamamen sağlamasının yıl dönümü olan 20 Eylül tarihini ülkenin "Egemenlik Günü" ilan etti. Antiterör operasyonu sonrasında yoğunlaşan barış görüşmeleri çerçevesinde iki ülke, mart ayında barış anlaşması metni üzerinde mutabakata vardı; metinde Karabağ Ermenilerine özel statü tanınmadı. Taraflar, anlaşma metnini 8 Ağustos'ta Washington'da düzenlenen üçlü zirvede, ABD Başkanı Donald Trump'ın ev sahipliğinde parafladı.
İki yıllık süreç boyunca yaşananlar, bölgedeki güvenlik, idari düzen ve insani koşullar açısından belirleyici oldu. Azerbaycan'ın Karabağ'da tam egemenlik ilanı, hem sahada hem de diplomatik zeminde kalıcı etkiler bıraktı.
