BM raportörlerinden Trump'ın Gazze ateşkes planına eleştiri
Birleşmiş Milletler (BM) raportörleri, ABD Başkanı Donald Trump'ın Gazze için önerdiği ateşkes planına ilişkin yazılı açıklama yaptı. Raportörler, her türlü barış planının Filistinlilerin insan haklarını güvence altına alması gerektiğini vurguladı ve yeni baskı koşulları yaratılmaması gerektiğini belirtti.
Memnuniyet duyulan maddeler
Açıklamada, planın kalıcı ateşkes, hukuka aykırı şekilde alıkonulan kişilerin hızla serbest bırakılması, BM denetiminde insani yardım akışının sağlanması, Gazze’den zorla göç ettirmenin engellenmesi, İsrail güçlerinin geri çekilmesi ve toprak ilhakına karşı maddelerin memnuniyetle karşılandığı ifade edildi.
Ancak uluslararası hukukla çelişkiler var
Raportörler, bu maddelerin aslında uluslararası hukukun gereklilikleri olduğunu, resmi bir barış planına bağlı olmaması gerektiğini kaydetti. Planda yer alan bazı unsurların, Uluslararası Adalet Divanı'nın (UAD) 2024 tarihli görüş kararıyla ciddi biçimde çeliştiği uyarısı yapıldı.
Açıklamada, "Her ne pahasına olursa olsun, hukuku ve adaleti göz ardı ederek ya da alenen çiğneyerek derhal bir barış dayatmak, daha fazla adaletsizliğin, gelecekteki şiddetin ve istikrarsızlığın reçetesidir." ifadesine yer verildi.
Başlıca endişeler
Raportörler, planın Filistinlilerin kendi kaderini tayin etme hakkını (bağımsız devlet kurma hakkı dahil) uluslararası hukukun gerektirdiği şekilde güvence altına almadığını ve belirsiz ön koşullara tabi tuttuğunu belirtti. Böylece Filistin'in geleceğinin uluslararası hukuka uygun şekilde Filistinlilerin elinde olmayacağı vurgulandı.
Plana göre Trump'ın başkanlık edeceği bir "Barış Kurulu" tarafından yapılacak denetimin BM otoritesi altında veya şeffaf çok taraflı bir denetim mekanizması çerçevesinde olmayacağına dikkat çekildi; ABD'nin İsrail tarafında açık destekçisi olduğu ve "dürüst bir arabulucu" olmadığı ifade edildi.
Raportörler, planın İsrail'in kısmi işgalinin Gazze sınırları içinde bir "güvenlik hattı" aracılığıyla süresiz devam edebileceğine işaret ederek bunun kabul edilemez olduğunu belirtti. Ayrıca Gazze'nin silahsızlandırılmasına ilişkin bir bitiş tarihi konmamasının Gazze'yi İsrail saldırılarına karşı savunmasız bırakabileceği uyarısı yapıldı.
Planın, İsrail'in uluslararası suçlar işlediği iddiaları ve bölgedeki barışa tehdit oluşturan saldırganlığı konusunda İsrail'in silahsızlandırılmasıyla ilgili hiçbir hüküm içermediğine dikkat çekildi.
Bütünlük ve hesap verebilirlik eksik
Raportörler, planın Gazze'yi Batı Şeria (Doğu Kudüs dahil)dan ayrı ele aldığını, oysa bu bölgelerin birleşik bir Filistin toprağı ve devleti olarak görülmesi gerektiğini vurguladı. Ayrıca planda, İsrail'in ve Gazze'deki yasa dışı saldırılarını destekleyenlerin Filistinlilere uğrattığı savaş zararlarını tazmin etme yükümlülüğünün olmadığı ve hesap verebilirliğin ele alınmadığı belirtildi.
Son olarak, raportörler planın BM'ye öncü rol biçmemesini eleştirerek, hukuki normlar ve adalet göz ardı edilerek dayatılacak bir barışın sürdürülemez olduğuna dikkat çekti.
