Erzurum'un 2020-2025 Hava Kalitesi Raporu
Erzurum Valiliği, kentin 2020-2025 dönemindeki hava kalitesi değişimini, kirlilik kaynaklarını ve çözüm önerilerini içeren kapsamlı tespitleri paylaştı. Rapor, Erzurum atmosferini etkileyen unsurları ayrıntılı şekilde ortaya koyuyor.
İzleme altyapısı ve ölçümler
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına bağlı Doğu Anadolu Temiz Hava Merkezi Müdürlüğü tarafından yürütülen izleme faaliyetlerinde, Erzurum'un da bulunduğu 11 ilde altyapı yönetildiği belirtildi. Kentte Hıfzıssıhha, Aziziye, Taşhan, Palandöken ve Pasinler olmak üzere 5 aktif online izleme istasyonu mevcut olup, bu istasyonlar 2005-2016 yılları arasında kurulmuş ve kentsel, trafik ve kırsal temsil kabiliyetine sahiptir. Ölçülen kirleticiler arasında PM10, PM2.5, Kükürdioksit (SO), Azotoksitler (NO), NOx, Karbonmonoksit (CO) ve Ozon (03) yer alıyor.
Kirlilik eğilimleri: Mevsimsel ve saatlik artışlar
Rapor, kentin başlıca kirlilik kaynağının partikül madde (PM10) olduğunu vurguluyor. Kış aylarında PM10, SO ve NO değerleri belirgin şekilde artarken, bu artış Ekim-Mart döneminde ısınma sezonunun başlamasıyla daha belirgin hale geliyor. CO değerleri de kışın yükseliyor; O3 kirliliği ise yaz aylarında, özellikle Nisan-Eylül döneminde fotokimyasal süreçlerle zirve yapıyor.
Saatlik değerlendirmelerde tüm kritik kirleticilerde artışın 07.00-10.00 ve 16.00-20.00 aralığında gözlendiği, bunun yoğun iş-okul trafiği ile ısınma amaçlı soba ve kalorifer kullanımının aynı saatlere denk gelmesinden kaynaklandığı ifade ediliyor. Gece saatlerinde kirleticiler düşüşe geçiyor.
Sağlık ve çevresel etkiler
Hava kirliliğinin, özellikle solunum ve kalp-damar sağlığı üzerinde ciddi riskler oluşturduğu; çocuklar, yaşlılar ve kronik hastalığı bulunan bireylerin ilk etkilenen gruplar arasında yer aldığı vurgulanıyor. Kirliliğin insan sağlığının yanı sıra bitki örtüsünü, hayvan yaşamını, mimari yapıları ve bölgesel ekonomiyi de olumsuz etkilediği raporda öne çıkıyor.
Nüfus, taşıt sayısı ve coğrafi etkiler
Kent merkezinde nüfus sınırlı artış gösterse de motorlu taşıt sayısındaki yükselişin 2023 yılında %5,66 seviyesine ulaşması, trafik kaynaklı kirliliği artıran önemli bir faktör olarak belirtiliyor. Mevsimsel olarak yaz döneminde hava daha temizken, kış döneminde ulusal sınır değerlerin zorlanabildiği ifade ediliyor. Özellikle Palandöken istasyonunda 2022 Mayıs ayında gözlenen PM10 artışının bölgeye ulaşan toz taşınımından kaynaklandığı resmi ölçümlerle tespit edilmiştir.
Erzurum'un topografyası, yüksek rakımı ve karasal iklimin etkisi nedeniyle inversiyon olaylarına sıkça maruz kaldığı; bunun kirleticilerin birikmesine ve dağılmasının gecikmesine neden olduğu belirtiliyor. Ayrıca çarpık kentleşme, yetersiz yeşil alan, düşük baca yükseklikleri ve eski binalardaki izolasyon eksiklikleri gibi yerel faktörler kirlilik seviyelerini artırıyor.
Çözüm önerileri
Hava kalitesini iyileştirmeye yönelik öneriler arasında doğalgaz kullanımının artırılması, katı yakıt denetimlerinin sıklaştırılması, baca ve kazan bakımlarının düzenli yapılması ile kamu bilgilendirme çalışmalarının yaygınlaştırılması yer alıyor. Trafik kaynaklı kirliliğin azaltılması için toplu taşımanın güçlendirilmesi, yeni çevre yolları ve alternatif güzergahların oluşturulması ve egzoz emisyon denetimlerinin EGEDES sistemiyle etkin yürütülmesi gerektiği vurgulanıyor.
Kent planlamasında ise kentsel dönüşüm çalışmalarının hızlandırılması, rüzgâr koridorlarını kapatmayacak şehir planlaması, yeşil alanların artırılması ve inşaat-yıkım alanlarında tozuma önlemlerinin zorunlu hale getirilmesi önerildi. Raporda uzun vadeli çözümlerin, kentin topografik ve iklimsel özellikleri dikkate alınarak planlanmasının önemi ayrıca vurgulanıyor.
ERZURUM VALİLİĞİ, ERZURUM'DA 2020-2025 YILLARI ARASINDAKİ HAVA KALİTESİ DEĞİŞİMİNİ, KİRLİLİK KAYNAKLARINI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİNİ ELE ALAN, KENTİN ATMOSFERİK YAPIŞINI ETKİLEYEN UNSURLARI KAPSAMLI BİR ŞEKİLDE ORTAYA KOYAN TESPİTLERİ PAYLAŞTI.
