Fas'ta Huz Depremi: İkinci Yılda Yeniden İnşa Tartışması
AHMED BİN TAHİR - Fas hükümeti, 8 Eylül 2023 tarihli 7 büyüklüğündeki Huz (El-Huz) depreminden etkilenen bölgelerde yeniden inşa çalışmalarını sürdürüyor. Ancak depremzedeler ve insan hakları aktivistleri çalışmaların yavaş ilerlediğini, verilen rakamların sahayı yansıtmadığını belirterek sürecin hızlandırılmasını talep ediyor.
Kayıplar ve hasarın ölçeği
Fas İçişleri Bakanlığı verilerine göre, depremde 2 bin 960 kişi hayatını kaybetmiş, 6 bin 125 kişi yaralanmıştı. Resmi rakamlarda ayrıca 2,8 milyon kişinin ve 2 bin 930 köyün etkilendiği; 59 bin 675 evin yıkıldığı, bunların %32'sinin tamamen, geri kalanının ise kısmen hasar gördüğü bildirildi.
Hükümetin açıkladığı ilerleme ve destek paketi
Hükümet, 10 Temmuz'da yapılan açıklamada yeniden inşa programında somut ilerleme kaydedildiğini belirterek 46 bin 650 hasarlı evin onarımının tamamlandığını duyurdu. Ayrıca onarım desteğinin toplam tutarının 4,2 milyar dirhem (462 milyon dolar) olduğu bildirildi.
Açıklamaya göre tamamen yıkılan evlerin sahiplerine 140 bin dirhem (14 bin dolar), kısmen yıkılanların onarımı için ise 80 bin dirhem (8 bin dolar) destek sağlanacak. Hükümet ayrıca 5 yıllık yeniden inşa programı için 120 milyar dirhem (11,7 milyar dolar) bütçe ayırdığını açıkladı.
Yetkililer, depremzedelerin yaşadığı çadır sayısının 129 binden 47’ye düştüğünü ve eylül ayında tüm çadırların kaldırılacağını bildirdi.
Depremzedeler ve aktivistlerin eleştirileri
El Huz kentine bağlı Asna kasabasından insan hakları aktivisti Muntasır Itri, AA muhabirine "Yetkililer gerçeği yansıtmayan bilgiler veriyor, bu da mağdurların hayal kırıklığını artırıyor." dedi. Itri, "Depremin üzerinden iki yıl geçmesine rağmen yüzlerce aile hâlâ çadırlarda yaşıyor. Kraliyet direktiflerine aykırı olarak yüzlerce aileye evlerini yeniden inşa etmeleri için tazminat verilmedi. Tekrarlanan protestolara ve resmi yazışmalara rağmen yetkililer taleplerimizi görmezden geliyor." ifadelerini kullandı.
Depremzedeler Ulusal Koordinasyon Komitesi üyesi İyd el-Hüseyin Muhammed ise hükümetin rakamlarının sahayı yansıtmadığını belirterek, "Çadır sayısının 47’ye düştüğünü söylüyorlar, ancak sahadaki durum farklı." dedi. Muhammed, evleri hasar görenlerin yüzde 35'inin henüz yardımlardan yararlanmadığını ve bu kişilerin durumunun araştırılması için bir komite gönderilmesini istediklerini söyledi.
Yetkililer süreçte sona yaklaşıldığını savunuyor
Depremden hasar gören bölgelerin yeniden inşası ve rehabilitasyonu programının koordinatörü Hasan İğiğ, çalışmaların son aşamaya geldiğini belirtti. MAP haber ajansına verdiği demeçte "Çalışmalarda ilerleme yüzde 91’i aştı. Yaklaşık 24 bin konut yüksek teknik standartlara uygun olarak tamamlandı." dedi. İğiğ, bu oranın eylül sonunda yüzde 93’e, iki ay içinde yüzde 96’ya ulaşmasının beklendiğini söyledi.
İğiğ ayrıca depremden hasar gören evlerin yüzde 4'ünün onarımına henüz başlanmadığını, bunun nedenlerinin mirasçılar arasındaki anlaşmazlıklar veya verilen ilk yardıma rağmen inşaattan vazgeçilmesi olduğunu aktardı.
Gerilim ve belirsizlik sürüyor
Hükümetin açıkladığı ilerleme ve mali destek paketine rağmen sahadan gelen raporlar arasında belirgin bir uyumsuzluk bulunuyor. Depremzedeler, özellikle tazminat ödemeleri, çadırların kaldırılması ve okulların açılması gibi konularda yaşanan gecikmeler nedeniyle yetkililerden daha hızlı ve şeffaf bir uygulama talep ediyor.
Öne çıkan resmi veriler: 46 bin 650 onarılan ev; 4,2 milyar dirhem destek; çadır sayısı iddiası 129 binden 47’ye düşüş; yaklaşık 2 bin 960 ölü, 6 bin 125 yaralı; 59 bin 675 ev yıkıldı.
