Haho Manastırı (Taş Camii) Erzurum'un Asırlık Mirası
Erzurum’un Tortum ilçesinde bulunan Haho Manastırı (diğer adıyla Meryem Ana Kilisesi veya Bağbaşı Taş Camii) asırlardır ilk günkü gibi ayakta duruyor. 19. yüzyılda camiye çevrilen yapı, tarihi dokusu ve mimarisiyle bölgenin en önemli kültürel varlıkları arasında yer alıyor ve özellikle Gürcistan başta olmak üzere yabancı turistlerin ilgisini çekiyor.
Tarihçesi
Yapının güney girişindeki paye üzerine kazınmış kitabe, inşasının 976-1001 yılları arasında, Gürcü Bagrat Kralı III. David tarafından Meryem Ana'ya ithafen gerçekleştirildiğini ortaya koyuyor. Orta Çağ boyunca önemli bir dini ve eğitim merkezi olan manastırda; edebiyat, şiir ve felsefe alanlarında eser üretildiği ve tercümeler yapıldığı, 16. yüzyılın ortalarına kadar süren entelektüel faaliyetlerle kayda geçmiş bir merkez olduğu biliniyor.
Mimari Özellikleri ve Restorasyon
Yapının mimarisinde öne çıkan unsur, yüksek kasnaklı kubbe ile konik külah örtüdür; bu özellik binaya hâkim bir görünüm kazandırır. Kubbe, estetik olduğu kadar koruyucu işlevi de olan kırmızı ve lacivert sırlı kiremitlerle kaplıdır. Kilisenin duvarlarında arslan, boğa, kartal ve grifon gibi figürlerin kabartmaları ile iç mekânda yer alan freskler dikkat çekiyor. Apsis kısmının kule şeklinde yükseltilmiş yapısı ise yapının özgün mimarisini vurguluyor.
19. yüzyılda camiye dönüştürülen yapı, günümüzde Bağbaşı Taş Camii olarak anılıyor. Şu an devam eden restorasyon çalışmalarıyla yapı, 2026 yılı turizm sezonuna hazırlanıyor. Restorasyon alanında, Merkez Camii imamı Ömer Faruk Umut'un Kur'an-ı Kerim tilaveti sırasında ortaya çıkan muazzam akustik, yapının sahiplendiği tarihî değeri ve korunmasının önemini bir kez daha gözler önüne serdi. Yapının korunması ve turizme kazandırılması bölge için büyük önem taşıyor.
TORTUM İLÇESİNDE YER ALAN 19. YÜZYILDA CAMİYE ÇEVRİLEN HAHO MANASTIRI, DİĞER ADIYLA MERYEM ANA KİLİSESİ, ASIRLARDIR AYAKTA DURUYOR
