Havai Fişeklerin Ekosisteme Etkisi
Avustralya'daki Curtin Üniversitesi Moleküler ve Yaşam Bilimleri Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Bill Bateman, havai fişek gösterilerinin ekosisteme olan etkilerinin sandığımızdan çok daha büyük olduğunu vurguluyor. Uzmanlar, havai fişeklerin birçok hayvanın ölümüne veya yaralanmasına neden olmasının yanı sıra içerdikleri kimyasal maddeler yüzünden hava ve toprak kirliliği yarattığını belirtiyor.
Çevresel Araştırmalar ve Bulgular
2023 yılında yayımlanan bir araştırmada, "Bir Saman Alevi Olmaktan Öte: Havai Fişeklerin Çevreye Uzun ve Kısa Dönemli Etkileri" başlığı altında havai fişeklerin doğaya verdiği zararlar ele alınmıştır. Araştırmalar, ortalama 100 ila 200 metre yükseklikte patlayan havai fişeklerin ses seviyesinin 85 desibel bulabileceğini ortaya koydu. Bu gürültü seviyesi, hayvanların sağlığını olumsuz etkileyebiliyor.
Hayvanlar Üzerindeki Etkileri
Bazı hayvanlar şehir gürültüsüne adapte olabilse de, havai fişeklerin yarattığı gürültü kirliliği çok daha yüksektir. Özellikle evcil ve çiftlik hayvanlarının bu durumdan olumsuz etkilendiği belirtilmektedir. Yeni Zelanda'da yapılan bir araştırmada, hayvan sahiplerinin yüzde 74,4'ü, hayvanlarının havai fişeklerden korktuğunu bildirmiştir.
Almanya'daki bir hayvanat bahçesinde yapılan gözlemler, küçük memeliler ve kuşların havai fişeklerin ardından stresli davrandıklarını ve kendilerini kapalı alanlara hapsettiklerini göstermektedir. Ayrıca, İsviçre'de yapılan bir çalışmada, yeni yıl kutlamaları sırasında kuğu ve ördek sayısının yüzde 26-35 azaldığı tespit edilmiştir.
Kısa ve Uzun Vadeli Etkiler
2011 ve 2012 yıllarında ABD'deki havai fişek gösterileri sırasında binlerce kızıl kanatlı karatavuk, korkarak birbirine çarparak öldü. Aynı zamanda, havai fişeklerin uzun dönem etkileri de kaygı vericidir; örneğin, İspanya'da serçelerin üreme başarısı festival sezonlarında düşmüştür.
Hava ve Toprak Kirliliği
Araştırmalar, havai fişeklerin hava ve toprak kirliliğine katkıda bulunduğunu göstermektedir. Kükürtdioksit, karbonmonoksit ve ağır metaller gibi maddeler, havai fişek gösterilerinin ardından hızlı bir şekilde ortamı kirletmekte ve bu durum çevreye ciddi zararlar vermektedir. İlk 24 saat içinde havadaki partikül madde seviyesi 5 kat artabilmektedir.
Alternatif Çözümler
Doğa ve yaban hayatı fotoğrafçısı Alper Tüydeş, havai fişeklerin modern çağda uygun olmadığını vurgulamakta. Drone, ışık ve lazer gösterileri gibi alternatiflerin kullanılması gerektiğini savunmaktadır.
Bateman, havai fişeklerin çevresel etkilerinin anlaşılması ve bu tür gösterilerin azaltılmasının çevrenin korunması açısından büyük önem taşıdığını belirtmektedir. "Gürültü kirliliği gibi kısa ama uzun vadeli etkileri var. Bu kutlamaların getirdiği kirlilik, nefes alımımızdan hayvanların gelecekteki üreme başarısına kadar her şeyi etkileyebilir," diye ekliyor.
