İkinci Dünya Savaşı: İnsanlık Tarihinin En Büyük Felaketi
Nazi Almanyası'nın 1 Eylül 1939'da Polonya'ya saldırmasıyla başlayan İkinci Dünya Savaşı, tahmini 80 milyon kişinin ölümüne neden olarak insanlık tarihinin en büyük felaketlerinden biri kabul ediliyor.
Savaşın Kökeni ve Yayılması
Birinci Dünya Savaşı'ndan yaklaşık 20 yıl sonra, Nasyonal Sosyalizm (Nazi) ideolojisinin 1933'te Almanya'da iktidara gelmesiyle başlayan süreç, Adolf Hitler'in 1938'de Avusturya ve eski Çekoslovakya'yı ilhak etmesiyle derinleşti. Hitler'in Almanya'yı dünya çapında bir imparatorluğa dönüştürme hedefi, gerçek dışı gerekçelerle Polonya'ya yönelik saldırıyla gerçeğe dönüştü.
Polonya İşgali ve Savaşın Başlangıcı
Polonya'nın Gliwice kentinde gerçekleştirildiği öne sürülen ve daha sonra Nazi Schutzstaffel (SS) mensupları tarafından düzenlendiği belirlenen radyo yayınını bahane eden Hitler, 1 Eylül 1939'da askerlerine Polonya'yı işgal etme emrini verdi. Bu adım, altı yıl sürecek küresel savaşın fitilini ateşledi. İngiltere ve Fransa, Polonya işgali karşısında iki gün sonra, 3 Eylül'de Almanya'ya savaş ilan etti.
Savaşın Küresel Boyuta Ulaşması
ABD ve Japonya
Uzak Doğu'da yayılmacı politikalar izleyen Japon İmparatorluğu'nun 1937'de Çin'e saldırısı ve sonraki dönemde Sovyetler Birliği ile yaşanan gerginlikler bölgesel felaketi derinleştirdi. Kasım 1941'de Pearl Harbor'a yapılan saldırı, tarafsız kalacağını açıklayan ABD'yi savaşa soktu; ardından Almanya ve İtalya da ABD'ye savaş ilan etti.
Afrika, Akdeniz ve Doğu Cephesi
İtalya lideri Benito Mussolini ile Hitler arasındaki ittifak doğrultusunda Mussolini, 1940'ta Afrika'daki müttefik hedeflere saldırdı ve savaş Akdeniz'e sıçradı. Berlin ile Moskova arasında kurulan saldırmazlık paktı, Polonya'nın bölünmesine yol açarken Sovyetler Birliği bu fırsatı kullanarak Finlandiya, Baltık ülkeleri ve Romanya'nın bazı bölgelerini ilhak etti. Ancak Hitler, 1941'de Sovyetler Birliği'ne saldırarak anlaşmayı ihlal etti ve geniş bir doğu cephesini başlattı.
Mihver ve Müttefikler
İkinci Dünya Savaşı'nda dünya çapında 60'tan fazla ülke doğrudan ya da dolaylı şekilde savaşa katıldı. Almanya, İtalya ve Japonya'nın öncülüğündeki Mihvere karşı, İngiltere ve ABD öncülüğündeki Batılı güçlerin yanında daha sonra Sovyetler Birliği ve Çin'in de katılmasıyla Müttefikler kuruldu. Yaklaşık dört kıtada kara, hava ve deniz operasyonları yürütüldü; yaklaşık 110 milyon kişi silah altına alındı.
Savaşın Dönüm Noktaları
Stalingrad ve Doğu Cephesi
Hitler'in Sovyetler Birliği'ne saldırısı, tarihçilerce en büyük stratejik hatası olarak kabul ediliyor. 1942-1943'teki Stalingrad Muharebesi'nde şiddetli çatışmalar ve sert kış koşulları sonucu yaklaşık 2 milyon asker hayatını kaybetti. Kızıl Ordu'nun zaferi, Mihver güçlerinin doğudaki etkinliğinin gerilemesine yol açtı.
Normandiya Çıkarması ve İki Cephe
1944'te Müttefiklerin Normandiya çıkarması, batıda yeni bir cephe açarken doğudaki Kızıl Ordu taarruzlarıyla birlikte Almanya sıkıştırıldı. Sovyetler Birliği ve Batılı güçlerin 1945'te Almanya'yı istilası sonucunda Berlin'e sıkışan Adolf Hitler ve eşi Eva Braun, 30 Nisan 1945'te intihar etti. 8 Mayıs 1945'te Naziler koşulsuz teslim oldu ve Avrupa'da savaş sona erdi.
Pasifikte Atom Bombaları ve Japonya'nın Teslimi
Avrupa cephesinde Mihver'in çöküşüne rağmen teslim olmayı reddeden Japonya'ya karşı ABD, 6 Ağustos 1945'te Hiroşima'ya ve 9 Ağustos 1945'te Nagazaki'ye atom bombası attı. Bu saldırılar Tokyo yönetimini teslim olmaya zorladı. Japonya, 2 Eylül 1945'te resmen teslim oldu ve İkinci Dünya Savaşı böylece tamamlandı.
İnsan Kayıpları, Soykırım ve Savaş Suçları
Savaşta yaklaşık 60 milyon kişi doğrudan çatışmalarda, yaklaşık 20 milyon kişi ise kıtlık, salgın ve hastalıklar nedeniyle olmak üzere toplam tahmini 80 milyon insan hayatını kaybetti.
Nazi rejimi yaklaşık 6 milyon Musevi'yi katlederek soykırıma başvurdu; engelli bireyler ve Romanlar da sistematik olarak hedef alındı. Alman araştırmacıların savaş esirleri ve toplama kamplarındaki siviller üzerinde gerçekleştirdiği tıbbi deneylerde birçok insan öldü veya sakat kaldı. Eski Sovyetler Birliği'ndeki zorunlu çalışma kamplarında da sayısız mahkum soğuk, yetersiz beslenme ve kötü koşullar nedeniyle hayatını kaybetti.
Savaştaki en ağır insan kaybı Sovyetler Birliği'nde yaşandı: 13 milyon asker ve toplamda 27 milyon vatandaş. Polonya'da 6 milyon, Almanya'da yaklaşık 6 milyon 500 bin ölüm bildirildi. Birleşik Krallık yaklaşık 330 bin, savaşa taraf olmayan İngiliz kolonisi Hindistan ise 3 milyondan fazla vatandaşını kaybetti.
İkinci Dünya Savaşı, küresel boyutta yol açtığı yıkım, uygulanan soykırımlar ve atom silahlarının devreye girmesiyle modern tarihin en derin travmalarından biri olarak kayıtlara geçti.
