Nepal'de Hapishane Baskınları ve Kaçışlarda Büyük Artış
Nepal genelinde sosyal medyaya erişim yasağına tepki olarak başlayan hükümet karşıtı gösterilerde, protestocuların hapishanelere düzenlediği baskınlar sonucu 25'ten fazla hapishaneden toplamda 15 binden fazla mahkum kaçtı. Olaylarda hayatını kaybedenlerin sayısı yetkililere göre 35'e çıktı.
Kaçışlar ve güvenlik müdahalesi
Kathmandu Post'un aktardığı bilgiye göre, protestocular hapishane tesislerine girip idari binaları ateşe verirken bazı kapıları da açık bıraktı. Bu kaos ortamında kolluk kuvvetleri birçok yerde müdahale etmek zorunda kaldı.
Bir ıslahevinde mahkumların neredeyse yarısının kaçtığı belirtilirken, polisin açtığı ateş sonucu 5 mahkum hayatını kaybetti. Başka bir cezaevinde ordunun müdahalesi sırasında 10'dan fazla mahkum yaralandı.
Başkentte kaçan mahkumların sokaklara inmesi üzerine ordu, hapishane çevresindeki bölgeleri kuşatma altına aldı. Firar edenler arasında cinayet, tecavüz ve insan kaçakçılığı gibi ağır suçlardan hüküm giymiş zanlılar ile yabancı uyrukluların da bulunduğu bildirildi. Bazı mahkumlar kolluk tarafından yakalanırken, bazıları ise sonradan kendiliğinden teslim oldu.
Siyasi belirsizlik, saldırılar ve istifalar
Gösteriler protestocuların şiddetini artırmasıyla birlikte siyasi krize dönüştü. Başbakan Khadga Prasad Sharma Oli ve bazı bakanların istifasına rağmen olaylar yatışmadı. Hükümete yönelik tepkiler arasında siyasi figürlerin ve bakanların evlerine saldırılar, Nepal Kongre Partisi'nin Sanepa'daki merkez ofisi ile federal parlamento ve yüksek mahkeme binalarına düzenlenen saldırılar yer aldı. Başbakanlık Ofisi, 9 Eylül'de Başbakan Oli'nin istifa ettiğini duyurdu.
Eski Nepal Başbakanı Jhala Nath Khanal'ın eşi Ravi Laxmi Chitrakar, evinin göstericilerce kundaklanması sonucu ağır yanıklarla hastanede tedavi görüyor; aynı olayda yaralanan 27 kişiden 25'i taburcu edildi. Nüfus ve Sağlık Bakanlığı yetkilileri, protestolarda ülkenin mimari açıdan önemli binalarından biri olan bakanlık binasının tamamen yok edildiğini ve yeniden inşa edilmesi gerektiğini açıkladı.
Uzman görüşleri ve kamu çağrıları
Brüksel merkezli Uluslararası Kriz Grubu (ICG) Nepal analisti Ashish Pradhan, AA'ya yaptığı açıklamada protestoların "yaygın ve siyasi sistematik yolsuzluklardan" kaynaklandığını belirtti. Pradhan, mevcut siyasi liderliğin gençler nezdinde itibar kaybettiğini vurgulayarak, "Yeni seçimler ilan edilmeli" görüşünü savundu.
Lalitpur merkezli Sosyal İnovasyon ve Dış Politika Merkezi (CESIF) uzmanı Ajaya Bhadra Khanal ise sosyal medya yasağını "yalnızca bir tetikleyici" olarak tanımladı ve yeni hükümet kurulurken ülkenin Çin ve Hindistan ile dengeli ilişkiler kurması gerektiğini söyledi.
Nepal Cumhurbaşkanı Ram Chandra Paudel ise yaptığı açıklamada, "Tüm taraflardan, protestocuların taleplerini hızla çözüme kavuşturmak için çabaların sürdüğünden emin olmalarını ve barış ile düzenin disiplinli bir şekilde korunması için işbirliği yapmalarını rica ediyorum." ifadelerini kullandı.
Sivil yaşam, ulaştırma ve yabancı vatandaşlarla ilgili düzenlemeler
Başkent Katmandu'da sokağa çıkma yasağı dönemlerinde halk kısa süreliğine dışarı çıkarak gıda stoklarını yeniledi. Ordu şehir kontrolünü sağlamaya çalışırken sokak devriyeleri ve trafik denetimleri sürüyor. Uçuş yasağının kaldırılmasının ardından yüzlerce kişi Tribhuvan Uluslararası Havalimanı'na akın ederek ülkeyi terk etmeye çalıştı.
Nepal İçişleri Bakanlığı'na bağlı Göçmenlik Dairesi, ülkede mahsur kalan yabancı vatandaşların sorun yaşamaması için 8 Eylül itibarıyla sona eren turist vizelerinin ücretsiz uzatılacağını duyurdu.
Protestoların başlangıcı
Protestolar, 4 Eylül'de Facebook, Instagram, WhatsApp, YouTube, X, Reddit ve LinkedIn platformlarına erişimin Nepal İletişim ve Bilgi Teknolojileri Bakanlığı tarafından engellenmesiyle başladı. Çoğunluğu gençlerden oluşan göstericiler, yolsuzluk iddiaları ve sosyal medya yasağını protesto etmek için parlamento binasına yürüdü. Güvenlik güçleri gösterilere karşı tazyikli su, göz yaşartıcı gaz ve gerçek mühimmat kullandı; olaylarda 35 kişi yaşamını yitirdi, 1000'den fazla kişi yaralandı.
Hükümet sosyal medya yasağını kaldıracağını açıkladı; İçişleri Bakanı Ramesh Lekhak, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Ramnath Adhikari ve Su Tedarik Bakanı Pradeep Yadav istifa etti. Buna rağmen protestolar sürerken ordu, artan tehditler nedeniyle bazı bakanları konutlarından helikopterlerle tahliye etmeye başladı.
Durumun önemi
Karayla çevrili, Hindistan ve Çin ile sınırları bulunan ve yaklaşık 30 milyon nüfusa sahip Nepal'de devam eden şiddet ve siyasi belirsizlik, ülkenin iç istikrarı ve bölgesel ilişkileri açısından önemli sonuçlar doğurabilir. Yetkililer ve uzmanlar, ülkenin acil şekilde huzura kavuşması ve halkın taleplerine yanıt bulması gerektiğini belirtiyor.
Kaynak: Kathmandu Post ve resmi açıklamalar
