Tek Kullanımlık Plastikler ve Deniz Çöpleriyle Mücadele Yol Haritası Açıklandı
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, "Tek Kullanımlık Deniz Çöpleriyle Mücadele Yol Haritası"nın hazırlandığını duyurdu. Bakanlık açıklamasına göre plan, literatür taramaları, çalıştaylar, kurumsal anket ve TÜİK tarafından yürütülen kamuoyu anketi sonuçları esas alınarak hazırlandı.
Planın kapsamı ve hedefleri
Açıklamada, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan eylem planının 22 kamu kurum ve kuruluşunu kapsayacağı ve 44 eylem içereceği belirtildi. Yol haritasının amacı; tek kullanımlık plastiklerin geri dönüşümle üretilmesini yaygınlaştırmak, tüketimi azaltmak ve mikroplastikler dahil olmak üzere denizlere giden çöp girdilerini minimize etmek olarak tanımlandı.
Kısa vadeli adımlar (2025-2027)
Yol haritasının ilk aşaması olan kısa vadeli eylem planı 2025-2027 dönemini kapsıyor. Bu dönemde Ulusal Plastik Stratejisi ve Eylem Planı hazırlanacak ve tek kullanımlık plastiklere yönelik mevzuat düzenlenecek. Listelenecek ürünlerin kısıtlanması ve yasaklanması ile gıda ambalajları ve içecek kaplarında tüketimin azaltılmasına yönelik düzenlemeler yürütülecek.
Ayrıca, Ücrete Dayalı Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu (GÜS) planları belirlenecek; plastik sektöründe üreticilerin sorumlulukları netleştirilecek. Üretim aşamasında geri dönüştürülmüş plastik hammaddeden özel tasarımlar oluşturularak otel, restoran, kafe ve turizm sektörlerinde yeniden kullanılabilir ve doldurulabilir alternatiflerin yaygınlaştırılması sağlanacak.
Tek kullanımlık plastikler ve etkileri konusunda kamuoyunu bilgilendirmek amacıyla her yaşa yönelik farkındalık kampanyaları, iletişim faaliyetleri ve kamu-özel-STK iş birlikleri planlanıyor.
Orta vadeli hedefler (2028-2032)
Orta vadeli eylem planı 2028-2032 dönemini kapsıyor. Bu aşamada Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği AB düzenlemelerine uyumlu şekilde revize edilecek; pet şişelerin ayrı toplanma oranı önce %77 sonra %90 hedefiyle artırılacak.
İçecek kapları, tekli ürünler, ıslak mendiller ve tütün ürünleri için etiketleme zorunluluğu getirilecek, tek kullanımlık plastik etkileri ve yeniden kullanılabilir alternatifler konusunda bilinçlendirme çalışmaları yürütülecek. Mikroplastik kaynaklarının haritalanması, izlenmesi ve denizler için izleme programı geliştirilmesi; kara ve deniz kökenli mikroplastik salınımının tespit ve izlenmesi ile sıcak noktaların bölgesel haritalandırılması sağlanacak.
Kamu kurumları, akademi, özel sektör ve STK'larda mikroplastikler konusunda kurumsal ve teknik kapasitenin güçlendirilmesi hedefleniyor.
Uzun vadeli vizyon (2033 ve sonrası)
Uzun vadeli eylem planı 2033 ve sonrası için hazırlandı. Bu dönemde yeniden kullanım ve doldurma gibi döngüsel iş modellerinin yaygınlaşması amaçlanıyor. Biyobozunurluk ve kompostlanabilirlik test kapasiteleri uluslararası standartlara uygun hale getirilecek; tek kullanımlık alternatiflerin yeniden kullanılabilir, doldurulabilir olarak tasarımı ve geri dönüştürülmüş malzeme kullanımı için Ar-Ge desteği verilecek.
Ayrıca, 12'inci Kalkınma Planı'nda yer alan Yeşil Kamu Alım Stratejileri kapsamında satın almalarda mikroplastiklerin kısıtlanmasına yönelik kriterler eklenecek. Mikroboncuk içeren dudak, tırnak ve makyaj ürünlerinin yasaklanması için yasal düzenleme çalışmaları yapılacak.
Uzun vadede "Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği" ve "Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği" izleme parametreleri arasına mikroplastikler eklenerek AB mevzuatı ile uyumlu güncellemeler yapılacak; evsel ve kentsel arıtma çamurlarında mikroplastik izlenmesine ilişkin yasal düzenlemeler sağlanacak.
Bakan Kurum'un değerlendirmesi
Bakan Murat Kurum, Next Sosyal hesabından yaptığı paylaşımda yol haritasının hazırlandığını belirterek şu ifadeleri kullandı: "Sıfır atık vizyonumuzla tarihi bir adımı daha atıyoruz. Tek kullanımlık plastiklerde kısıtlamaya gidiyor. Denizlere ve ekosisteme sahip çıkıyoruz. Sektörü döngüsel ekonomiye yönlendirip 'tek' değil sürdürülebilir üretim diyoruz. Depozito Sistemi gibi uygulamalarla destekleyeceğimiz 'Tek Kullanımlık Plastikler, Deniz Çöpleri ve Mikroplastikler Yol Haritamız' hayırlı olsun."
Öne çıkanlar: Yol haritası, üretim ve kullanım kısıtlamaları, geri dönüşümlü üretimin teşviki, kamuoyunun bilinçlendirilmesi, mikroplastik izleme programları ve yasal düzenlemelerle deniz çöpleri baskısının azaltılmasını hedefliyor.
