TÜİK 2024 Türkiye Kadına Yönelik Şiddet Araştırması: Temel Bulgular
TÜİK tarafından hazırlanan ve Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı adına TÜBİTAK 1007 desteğiyle Marmara Üniversitesi işbirliğinde yürütülen 2024 Türkiye Kadına Yönelik Şiddet Araştırması ilk kez yayımlandı. Araştırma, kadına yönelik şiddetin kapsamını, risk faktörlerini, sonuçlarını ve toplumdaki farkındalığı ortaya koymayı amaçladı.
Yaşamın herhangi bir dönemine ilişkin bulgular
Araştırma sonuçları, kadınların yaşamlarının herhangi bir döneminde maruz kaldıkları şiddet türlerini şu şekilde gösterdi: %28,2 psikolojik, %18,3 ekonomik ve %12,8 fiziksel şiddet.
Fiziksel şiddete en çok maruz kalan yaş grubu %14,7 ile 35-44 yaş aralığı oldu; bunu %14,3 ile 45-59 ve %11,9 ile 25-34 yaş grupları izledi.
Medeni durum bazında ise boşanan kadınların %62,1'i psikolojik, %42,5'i ekonomik, %41,5'i fiziksel şiddet gördü. Evli kadınlarda bu oranlar sırasıyla %26,4 psikolojik, %19,9 ekonomik, %11,6 fiziksel olarak kaydedildi. Hiç evlenmeyen kadınlarda ise %25,7 psikolojik, %14,2 dijital, %13,4 ısrarlı takip öne çıktı.
Şiddeti uygulayanlar ve eğitim düzeyine göre dağılım
Dijital şiddette ilk sırayı %62,3 ile "yabancı biri" aldı; eş/eski eş/birlikte olduğu kişi ikinci sırada %15,7 ile yer aldı. Israrlı takipte de birinci sırada %39,6 "yabancı biri", ikinci sırada %32,1 eş/eski eş/birlikte olduğu kişi bulunuyor.
Ekonomik şiddet eğitim durumuna göre incelendiğinde, okul bitirmeyen kadınlar %31,8 ile en yüksek orana sahipken, yükseköğretim mezunu kadınlar %8,9 ile en düşük oranda yer aldı.
Çalışma sektörü ve bölgesel farklılıklar
Psikolojik şiddete maruz kalan kadınların %34'ü özel sektörde, %31,9'u kamu sektöründe çalışıyor. Ekonomik şiddet görenlerin ise %21,1'i özel, %10,6'sı kamu sektöründe çalışıyor.
İBBS-1 düzeyinde fiziksel şiddetin en yoğun görüldüğü bölge %25,9 ile Kuzeydoğu Anadolu, en düşük olduğu bölge ise %8,8 ile Ortadoğu Anadolu olarak belirlendi.
Son 12 aylık döneme ilişkin bulgular
Son 12 ayda kadınların maruz kaldığı şiddet türleri: %11,6 psikolojik, %3,7 dijital, %3,2 ekonomik, %3,1 ısrarlı takip, %2,6 fiziksel, %0,9 cinsel. Bu dönemde psikolojik şiddet ilk sırada, dijital şiddet ikinci sırada yer aldı.
Yerleşim yoğunluğuna göre son 12 ayda yoğun kentte yaşayan kadınların %12,2 psikolojik, %4,2 dijital, %3,4 ısrarlı takip yaşadığı; orta yoğun kentte ise %9,1 psikolojik, %3 dijital, %2,9 ekonomik şiddet görüldüğü; kırda yaşayan kadınların ise %10,8 psikolojik, %3,7 ekonomik, %2,6 fiziksel şiddetle karşılaştığı tespit edildi.
Yaş grupları ve hedeflenen risk
Son 12 ayda tüm şiddet türlerinde en yüksek orana 15-24 yaş grubu maruz kaldı. Psikolojik şiddet %15,2 ile 15-24 yaş grubunda en yüksek, %9,4 ile 45-59 yaş grubunda en düşük görüldü. Dijital şiddet de %7,3 ile 15-24 yaş grubunda en yüksek orana sahip oldu.
Ekonomik şiddet açısından son 12 ayda en yüksek oran %5,3 ile okul bitirmeyen kadınlar arasında gözlendi; bunu %5,1 ortaokul, %3,2 lise, %3,1 ilkokul, %1,5 yükseköğretim mezunu kadınlar izledi.
Şiddetin nedenleri ve bildirim davranışları
Eşi veya birlikte olduğu kişinin fiziksel ve/veya cinsel şiddetine maruz kalan kadınlar, şiddetin nedenleri olarak erkeğin öfke kontrolü %21,7, yetiştirilme tarzı %13,3 ve maddi sıkıntı %13 gibi faktörleri belirtti.
Özellikle erkeğin öfke kontrol sorunu olduğunu söyleyenlerin %28,3'ü 25-34 yaş grubundaydı. Maddi sıkıntıyı belirtenlerin çoğu %15,1 ile 45-59 yaş grubunda, erkeğin kıskançlığını gösterenlerin ise %14,1 ile 15-24 yaş grubunda yoğunlaştığı tespit edildi.
Şiddeti yaşayan kadınların paylaşım davranışı incelendiğinde, durumun ilk olarak en çok %31,8 ile kendi ailesinden bir kadın ile paylaşıldığı; %47,7'sinin ise son yaşanan şiddet olayını kimseye anlatmadığı belirlendi.
Araştırma yöntemi ve örneklem
Araştırmanın saha uygulaması 18 Kasım 2024 - 31 Ocak 2025 tarihleri arasında TÜİK tarafından gerçekleştirildi. Çalışma kapsamında 15-59 yaş grubunda Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı en az bir kadın fert bulunan 22.110 örnek hane tespit edildi ve veriler 18.275 kadın ile yapılan bilgisayar destekli yüz yüze görüşmelerden elde edildi.
Örneklem tasarımı İBBS 1. Düzeye göre 12 bölge ve TÜİK'in yeni kent-kır sınıflamasına uygun olarak belirlendi. Anket; "şiddet deneyimi ve geçmişi", "sağlık", "çalışma hayatı ve ekonomik durum", "kurumsal hizmet ve politikalar hakkında farkındalık" gibi başlıkları kapsadı.
Araştırmada, eş/eski eş/birlikte olduğu kişiyle sınırlı kalmayarak aile üyeleri, sosyal çevre, yabancı biri ve diğer kişiler tarafından gerçekleştirilen şiddet türleri ayrıntılı şekilde incelendi. Ayrıca, fiziksel, cinsel, psikolojik, ekonomik, dijital şiddet ve ısrarlı takip hem "yaşamın herhangi bir dönemi" hem de "son 12 aylık dönem" için değerlendirildi; dijital şiddet ve 12 aylık ısrarlı takip ilk kez kapsama alındı.
Not: Araştırmanın bulguları, ülke genelinde kadına yönelik şiddetin boyutunu ve hangi grupların daha fazla risk altında olduğunu göstermesi açısından önem taşıyor.
