Türkiye'nin Plastik Kirliliğiyle Mücadelesi 44 Eylemle Güçleniyor
YEŞİM YÜKSEL - Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, çevre üzerindeki plastik ve deniz çöpleri etkisini azaltmaya yönelik Tek Kullanımlık Plastikler, Deniz Çöpleri ve Mikroplastikler Yol Haritasını açıkladı. Yol haritası, kısa, orta ve uzun vadede uygulanmak üzere toplam 44 eylem içeriyor.
Yol Haritası ve hedefler
Çevre Yönetimi Genel Müdürü Fatih Turan, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Türkiye'nin ulusal ve uluslararası platformlarda çevre ile iklim çalışmaları yürüttüğünü belirtti. Turan, ülkenin Paris AnlaşmasıAB direktifleri ile gelişmeleri takip ettiklerini vurguladı.
Yol haritası üç dönemi kapsıyor: 2025-2028 (kısa dönem), 2028-2032 (orta dönem) ve 2033 sonrası (uzun dönem). Eylemler ilgili bakanlıklar, akademi, kamu kurumları, belediyeler ve sivil toplum kuruluşları ile birlikte hayata geçirilecek.
Plastik üretimi ve geri dönüşüm gerçeği
Turan, plastik üretiminin tarihsel seyrine dikkat çekerek, "1950'lerde dünya genelinde yaklaşık 1,5 milyon ton iken 2022'de 400 milyon tonu aştı. Plastik üretiminin 2060'ta 1,2 milyar tona ulaşması bekleniyor" dedi.
Dünyada ortaya çıkan plastik atığın normal atıklar içindeki oranının %50 civarında olduğunu, bunun ancak %9'unun geri dönüşüme dahil edildiğini belirten Turan, kalan atığın yarısının düzenli depolama sahalarına, %25-30'unun ise doğaya bırakıldığını ifade etti.
Plastiklerin petrol kökenli olması nedeniyle çevrede dönüşümü ve bertarafının uzun zaman aldığına dikkat çeken Turan, mikroplastiklerin deniz canlıları ve insan besin zincirine girdiğini, Antarktika karında ve içme sularında dahi mikroplastikler bulunduğuna ilişkin bulgular olduğunu söyledi.
Alternatif malzemeler ve mevzuat
Yol haritası kapsamında plastiklerin yerine kullanılabilecek ikame ürünlerin tespitine yönelik AR-GE çalışmaları yürütüldüğünü belirten Turan, "biyobozunur malzemelerin kullanımı, doğada çabuk dönüşebilen malzemelerin tercih edilmesi, mücbir durumlarda kullanılacak malzemelerin geri dönüştürülmesi ve geri kazanımı" gibi adımların planlandığını ifade etti.
Türkiye İstatistik Kurumu anketlerine göre katılımcıların yüzde 80'inden fazla kısmı tek kullanımlık plastiklere karşı tedbir alınmasını istiyor. Turan, 2025-2027 döneminde öncelikle tek kullanımlık plastiklerle ilgili mevzuatların güncelleneceğini, 2028-2032 döneminde ise Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği'nin hayata geçirileceğini açıkladı.
Turan, bazı tek kullanımlık plastik ürünlere kısıtlama veya yasak getirilmesinin, bazı ürünlerde ise biyobozunur alternatif kullanımının şart koşulmasının planlandığını; uzun vadede ise yeniden kullanım ve yeniden dolum gibi döngüsel iş modellerinin yaygınlaştırılacağını belirtti.
Vatandaşa çağrı ve saha uygulamaları
Yol haritası kapsamında kamunun yaptırım ve cezaları artırma imkanına dikkat çeken Turan, vatandaşlara da sorumluluk düştüğünü vurguladı: "86 milyon vatandaşımızın birer çevre elçisi, çevre gönüllüsü olması" gerektiğini söyledi. Turan, günlük kişi başı ortalama 1,5-2,5 kilogram çöp üretildiğini, 80 milyon nüfus düşünüldüğünde bunun ciddi bir depolama sorununa dönüştüğünü hatırlattı.
Sıfır Atık Mavi, TEKNOFEST ve uzun vadeli hedefler
Turan, tek kullanımlık plastiğin yasaklandığı ülkeler bulunduğunu belirtirken, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın eşi ve BM Sıfır Atık Yüksek Düzeyli Şahsiyetler Danışma Kurulu Başkanı Emine Erdoğan himayesinde yürütülen Sıfır Atık Hareketi'nin 7 yılda 7 kıtada uygulamalar gerçekleştirdiğini söyledi.
Sıfır Atık Mavi kapsamında deniz ve göl ortamlarında plastik atıkların önlenmesine yönelik çalışmalar ile farkındalık etkinlikleri sürüyor. Turan, TEKNOFEST Mavi Vatan'ın denizlerin korunması açısından Sıfır Atık Mavi için önemli bir yapı taşı olduğunu belirtti.
Son olarak Turan, Bakanlığın 2025-2028 Ulusal Döngüsel Ekonomi Eylem Planı'nı yayımlamak üzere olduğunu ve tüm atıkların geri dönüşümü ile israfın önlenmesine yönelik kapsamlı bir yol haritası hazırlandığını söyleyerek, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Türkiye Yüzyılı hedefleri kapsamında "sürdürülebilirliğin yüzyılı" vizyonuna katkı sağlamayı hedeflediklerini ve 2053 hedeflerine ulaşmak için çalışmaya devam edeceklerini vurguladı.
