Van'da Urartuların 3 Bin Yıllık Duvar Resimleri Koruma Altında
Keşif ve yürütülen koruma çalışmaları
Van'ın Tuşba ilçesine bağlı Garibin Tepe'de, 2022'de kaçak kazı sırasında açığa çıkan tünel şeklindeki yapı grubunda, yerin 6-7 metre altında Urartulara ait en iyi korunmuş duvar resimleri tespit edildi. Bölgedeki kazı ve koruma çalışmaları, Kültür ve Turizm Bakanlığı izniyle başlatıldı.
Çalışmalar, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Mehmet Işıklı başkanlığındaki ekip tarafından yürütüldü. Kazı sırasında açılan dar girişten ulaşılan alanda, koridorlarla birbirine bağlanmış çok sayıda odadan oluşan büyük anıtsal yapı grubu ve yaklaşık 3 bin yıllık duvar resimleri ortaya çıkarıldı.
Yapı grubunun tavanı ile labirent biçimli duvarlarda yer alan üç sıra halinde bulunan tanrısal, insan ve hayvan figürleri'nin korunması için mekan, demir sütunlarla güçlendirildi. Tavan ve duvarların boyutlandırılmasına ilişkin verilen bilgiler; duvarların bir buçuk metre genişliğinde ve bir metre yüksekliğinde labirent şekillerinde olduğu bilgisini içeriyor.
Alan, özel kıyafetlerle girilen, nem ölçerlerle izlenen bir ortam haline getirildi. Yapının su almasını engellemek amacıyla tepenin üzerinde bir çadır kurulması planlandığı için proje hazırlandı. Ayrıca bölge, İl Jandarma Komutanlığı ekiplerinin nöbeti ve güvenlik kameralarıyla sürekli izleniyor.
Uzmanların değerlendirmesi ve gelecek planı
Prof. Dr. Mehmet Işıklı AA muhabirine, duvar resimlerini korumak için tünelde demir sütunlarla sağlamlaştırma yaptıklarını belirtti ve şu değerlendirmeyi paylaştı:
"Urartu coğrafyasında çok az korunmuş duvar resimleriyle karşı karşıyayız. Duvar resimleri, malzeme hem kerpiç olduğu için hem de organik boyalarla yapıldığı için son derece dayanıksız. Bunları ortaya çıkarmak, korumak oldukça güç. Ülkemizde en iyi örnekleri daha önce Erzincan Altıntepe'de ele geçti. Bunlardan bir kısmı 1950'li yıllardaki kazılarla korunarak müzelere kaldırıldı. Bunun dışında Ermenistan'da Arin Berd'de bazı duvar resimleri var ama bunların Urartu sonrası olduğu da biliniyor. Bu nedenle gerçek Urartu olarak en iyi korunmuş örnekleri hem Van'da hem de Erzincan'da olmak üzere ülkemizde yer alıyor."
Işıklı, bölgedeki kazılarda duvar resimleriyle ilk kez karşılaşıldığını vurgulayarak, "Amacımız duvar resimlerini en kısa zamanda koruma altına alıp, ortaya çıkarıp insanlığın kültürel mirası olarak sergilemek. Bu kapsamda da burada büyük bir çadır projesi hayata geçiriliyor. Bu projeden sonra gerekli koruma imkanlarının sağlanmasıyla yavaş yavaş kazılara başlayacağız. Bütün bu alan gün ışığına çıkarılacak." dedi.
Uzman, ayrıca şu teknik ve planlama notlarını paylaştı: "Duvar resimleri tünelde her yerde karşımıza çıkıyor. Çok az örneği var. İstanbul Restorasyon ve Konservasyon Merkez Bölge Laboratuvarından koruma uzmanları bizimle çalışıyor. Her sene burada nem ölçümleri, bakteriyel ortamları, temizliğini yaparak duvar resimlerinin durumunu raporluyor. Her şeyin kontrol altında tutulduğu bu süreçte kazının nasıl yapılacağı yönünde fikir ürettik. Kazı için buranın havayla temasını kesmek gerekiyor. Acil müdahale için alt yapıyı oluşturmak gerekiyor. İlk aşamada bin metrekarelik çadır inşasına başlanıyor. Bir ayda tamamlanacak. Sonra yukarıdan açmayla bu alanı açığa çıkaracağız. Burada çok az sayıda gördüğümüz duvar resimlerinden büyük anıtsal bir mimarinin bizi beklediğini tahmin ediyoruz çünkü benzer boya resimlerini Altıntepe örneğini dikkate alırsak belki de burada bir tören salonu, kralî mekanın bir kısmını görüyoruz. Burayı kazdığımızda bütün mekanın her tarafının duvar resimleriyle bezeli olduğunu hayal ederek ne kadar müthiş bir keşifle karşı karşıya olduğumuzu düşünebilirsiniz."
Koruma çalışmaları, hem yerel güvenlik önlemleri hem de konservasyon uzmanlarının düzenli ölçümleriyle disiplinli bir plan çerçevesinde ilerletiliyor; hedef, bu nadir Urartu örneklerini güvenli biçimde gün yüzüne çıkarmak ve kamuoyuyla paylaşmak.
Van'ın Tuşba ilçesinde, üç yıl önce kaçak kazı sırasında yerin 6-7 metre derinliğinde bulunan Urartular dönemine ait yapı gurubundaki duvar resimleri, özel önlemlerle koruma altına alındı. Özel kıyafetlerle girilen, nem ölçerlerle nemi kontrol altında tutulan yapı grubunun tavanı, bir buçuk metre genişliğinde ve bir metre yüksekliğinde labirent şeklindeki duvarlarda bulunan üç sıra şeklindeki tanrısal, insan ve hayvan figürlerinin korunması için demir sütunlarla sağlamlaştırıldı.
