Yerli Sosyal Medya: Dijital Egemenlik İçin Yeni Bir Adım mı?
Prof. Dr. Ali Murat Kırık, Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Ana Bilim Dalı Başkanı olarak AA Analiz için kaleme aldığı yazıda, yerli sosyal medya girişimlerinin teknolojik alternatif olmanın ötesinde kültürel ve siyasi bir güç unsuru haline geldiğini vurguluyor.
ABD Merkezli Platformların Küresel Etkisi
Günümüzde Facebook, Instagram, X ve YouTube gibi platformlar çoğunlukla ABD merkezli şirketler tarafından işletilmekte ve iletişim, reklamcılık, medya ile siyaset üzerinde belirleyici rol oynamaktadır. Bu durum, küresel çapta bir ABD hakimiyeti yaratmış; veri akışı, reklam gelirleri ve içerik politikalarının kontrolü jeopolitik bir güç aracına dönüşmüştür.
Çin, Rusya ve Hindistan’ın Alternatif Modelleri
Çin, WeChat, Weibo ve Youku gibi yerli platformlarla yabancı uygulamaları yasaklayarak hem bağımlılığı azalttı hem de devletin dijital alandaki kontrolünü güçlendirdi. Rusya ise VKontakte ve Odnoklassniki ile kendi ağını geliştirdi; Ukrayna savaşı sonrası bu platformların önemi arttı. Hindistan da TikTok yasaklandıktan sonra Chingari, Koo ve ShareChat gibi yerli uygulamaların yaygınlaşmasını teşvik etti.
Orta Doğu ve Afrika Deneyimleri
İran güvenlik gerekçeleriyle yabancı uygulamaları kısıtladı ve yerel platformları öne çıkardı. Afrika'da ise Kenya ve Nijerya gibi ülkeler yerel kültür ve dillere uygun sosyal medya girişimlerine yöneliyor. Bu hamleler henüz küresel etki yaratmasa da bölgesel alternatifler oluşturuyor.
Türkiye’nin Milli Teknoloji Yaklaşımı
Türkiye de yerli ve milli teknoloji anlayışı çerçevesinde BiP ve Yaay gibi platformlarla adımlar attı; kullanıcı verilerinin yurt içinde tutulması öncelik haline getirildi. Bu uygulamalar hâlen daha sınırlı kullanıcı kitlesine sahip olsa da dijital bağımsızlık hedefleri açısından stratejik öneme sahip.
NSosyal ve T3 Vakfı’nın Rolü
NSosyal, T3 Vakfı desteğiyle öne çıkan projelerden biri olarak gençlere yönelik bir alternatif sunuyor. Platform, kullanıcı verilerinin ülke içinde kalmasını sağlayarak güvenlik risklerini azaltmayı; aynı zamanda genç girişimciler ve yazılımcılara fırsat tanıyarak teknoloji ekosistemine katkıda bulunmayı amaçlıyor.
Stratejik Önemi ve Politikalar
Yerli sosyal medya platformları teknik bir seçenek olmanın ötesinde kamuoyu oluşturma, toplumsal hareketleri yönlendirme ve seçim süreçlerini etkileme gücüne sahip. Bu nedenle devletler genellikle üç strateji izliyor: yabancı platformları sınırlamak, yerli uygulamalara finansal ve teknik destek sağlamak ve bu uygulamaları ödeme, e-ticaret gibi hizmetlerle entegre etmek.
ABD Hegemonyasının Geleceği
ABD merkezli sosyal medya devlerinin hakimiyetini kısa vadede tamamen kırmak zor olsa da Çin örneği, güçlü devlet politikalarıyla bu hakimiyetin bölgesel ölçekte sınırlandırılabileceğini gösteriyor. Rusya, Hindistan ve Türkiye gibi aktörlerin girişimleri, dijital alanda daha çok merkezli bir düzenin doğma ihtimalini artırıyor.
Olası Gelecek Senaryoları
Yerli sosyal medya platformlarının artması, dijital dünyanın tek kutuplu yapısını zayıflatarak çok kutuplu bir düzene yol açabilir. Her bölgenin kendi kültürel ve siyasi ihtiyaçlarına uygun platformları benimsemesi, çeşitlilik ve dijital güvenlik açısından yeni dengeler oluşturacaktır. Devletler bu süreci ulusal güvenlik ve kültürel kimlik politikalarının bir parçası olarak görecektir.
Sonuç
Kısacası, ABD hâkimiyeti güçlü olsa da Çin, Rusya, Hindistan, Türkiye ve bazı bölgesel aktörlerin adımları uzun vadede bu dengeyi değiştirebilir. Yerli sosyal medya uygulamaları teknolojik bir yatırım olmanın ötesinde siyasi bağımsızlık ve kültürel kimliğin korunması açısından kritik bir rol üstleniyor; Türkiye’nin NSosyal gibi projeleri ise milli teknoloji vizyonunun önemli bir parçası olarak değerlendirilebilir.
[Prof. Dr. Ali Murat Kırık, Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Ana Bilim Dalı Başkanıdır.]
*Makalelerdeki fikirler yazarına aittir ve Anadolu Ajansının editoryal politikasını yansıtmayabilir.
