Tomarza'da Bin Yıllık Türk Kültürünün İzleri Gün Yüzüne Çıktı
Kayseri'nin Tomarza ilçesindeki Türk dönemi mezar taşları, Orta Asya'dan Anadolu'ya uzanan bin yıllık kültürel mirası belgeler nitelikte bulundu. Erciyes Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Anabilim Dalı Dr. Öğr. Üyesi Eyüp Polat danışmanlığında Abdulbaki Önder tarafından yürütülen çalışmada, Tomarza'daki 36 mahalle mezarlığında yer alan ve 17-20. yüzyıllara tarihlenen yüzlerce mezar taşı yerinde incelenerek kayda geçirildi.
Araştırmanın Bulguları
Araştırmada, 24 Oğuz boyundan biri olan Avşar boyunun yoğun olarak yerleştiği Tomarza'da mezar taşları üzerindeki kitabeler, motifler ve semboller dikkat çekti. Mezar taşlarında tespit edilen fincan, ibrik, çarkıfelek ve hayat ağacı gibi motifler; yalnızca estetik süslemeler değil, aynı zamanda kimlik ve inanç sembolleri olarak değerlendirildi. Bu bulgular, Orta Asya Türk inanç dünyası ile Anadolu'daki estetik anlayış arasındaki sürekliliği ortaya koyuyor.
Önder'in Değerlendirmesi
Abdulbaki Önder araştırmanın sadece tarihsel değil, aynı zamanda sosyolojik ve sanat tarihi açısından da önem taşıdığını vurguladı. Önder, çalışmayla ilgili olarak şunları söyledi: 'Coğrafi şartlar ve inançlar; Türklerin yaşam şekilleri üzerinde belirleyici unsur olmuş. Bu unsurlar gelenek, görenek ve defin merasiminin biçimlenmesinde etkili olmuştur. Türk mezar kültürünün örnekleri; Milattan önce ikinci ve üçüncü yüzyıllarda Orta Asya bozkırlarında şekillenen kurgan geleneğine dayanır. Altay Dağları’nda Pazarık Kurganlarından ele geçirilen Pazarık Halısı, bu erken dönemin hem sanatsal hem de inançsal dünyasını somut biçimde yansıtan en önemli buluntulardan biridir.' Önder, ayrıca kuş figürleri, hayat ağacı ve geometrik bezemelerin Orta Asya'dan beri devam eden geleneklerin Anadolu'daki tezahürleri olduğunu belirtti.
Saha Çalışmasının Kapsamı
Önder, araştırma kapsamında ilçedeki 54 mahalle mezarlığının gezildiğini ve bu mahallelerin 36'sında Türk kültürünü yansıtan mezar taşlarına rastlandığını bildirdi: 'Tomarza’da 54 mahalle var. Araştırma için 54 mahalleyi gezdik, 36 mahallede Türk kültürünü yansıtan mezar taşlarını tespit ettik. Bu mahallelerde bulduğumuz figürler; geometrik, bitkisel süslemeler var. Bu figürleri Orta Asya’dan Anadolu’ya uzanmış nitelikli figürler olarak değerlendiriyoruz.'
Çalışma, Tomarza'daki mezar taşları üzerinden Türk kültürünün tarihsel sürekliliğini izlemeye ve Anadolu'daki yerel örnekleri Orta Asya kaynaklarıyla karşılaştırarak açıklamaya katkı sağlıyor.
KAYSERİ’NİN TOMARZA İLÇESİNDEKİ TÜRK DÖNEMİ MEZAR TAŞLARININ, TÜRK KÜLTÜRÜNÜN ORTA ASYA’DAN ANADOLU’YA UZANAN BİN YILLIK MİRASINI TAŞIDIĞINI ORTAYA KOYDU.
