İzmir'de 'Altın Damlayan Ağaç' Sakız Ağaçları 15 Yılda 100 Kat Arttı
FIRAT ÖZDEMİR - Ticari değeriyle 'altın damlayan ağaç' olarak anılan sakız ağacının Türkiye'deki varlığı, son yıllarda yürütülen çalışmalar sayesinde yeniden canlandı. 2010'da yaklaşık 1.000 civarında olan ağaç sayısı, bölgesel projelerle bugün 100 bini geçti.
Çeşme'nin benzersiz bitkisi: Damla sakız
Dünyada yalnızca Ege Denizi'ndeki Sakız Adası ile İzmir'deki Çeşme yarımadasında yetişen sakız ağacından elde edilen damla sakızı; tıp, gıda ve kozmetik başta olmak üzere birçok alanda kullanılıyor. Ticari değeri nedeniyle 'altın damlayan ağaç' olarak nitelendirilen tür, bir dönem yok olmanın eşiğine gelmişti.
Yenileme ve dikim çalışmaları
Sakız ağacının tohumla yetişmemesi sebebiyle Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından üretilen fidanlar, orman yangınlarında zarar gören alanlara dikildi ve arazi sahibi üreticilere dağıtıldı. Bu kapsamda yerel yönetimler ve üreticilerin katılımıyla ağaç sayısında hızlı bir artış sağlandı.
2010: ~1.000 ağaç → Güncel: 100.000+
Hasat yöntemi ve ekonomik değer
Sakız ağacından elde edilen damla sakızı, özel bir yöntemle hasat ediliyor. Üreticiler haziran ayında ağaçların altına kireç seriyor; sonra gövdeye çizik atılarak ağacın öz suyunun kireç üzerinde birikmesi bekleniyor. Damla damla biriken öz sular kireç üzerinde kristalize oluyor, katılaşan madde kireçten ayrıştırılıyor. Hasat süreci eylül ayına kadar devam ediyor.
İl Tarım ve Orman Müdürü Mustafa Şahin üretim ve hedeflere ilişkin şunları söyledi: 'Çeşme damla sakızının coğrafi işareti alındı, şu anda Avrupa Birliğinden coğrafi işaret alınmasıyla ilgili çalışmalar da devam ediyor. Hem tıbbi hem aroma katıcı olarak kullanıyoruz, ilaç sanayisinde de ileri seviyede. Kendi ihtiyacımızı karşılama hedefindeyiz ve ihracata gidebilmesi için de elimizden gelen gayreti sarf ediyoruz. Şu anda ihtiyacımızın çok altında üretimimiz var ve kadim olan bitkiyi bir dönem unutmuşuz. Damla sakızının değerli bir ürün olduğunun farkındayız.'
Şahin ayrıca çalışmaları ve üretim hedeflerini şöyle özetledi: 'Vatandaşlarımız atıl durumdaki arazilerinin kullanımında sakızı tercih ediyor. Orman Genel Müdürlüğümüz de yanan alanlarda ciddi gelir getirici sakız ağaçlarıyla ağaçlandırma çalışmaları yapıyor. Şu anda yıllık 200-250 kilogram arasında sakız üretimi var. Bu üretimin 5 ton ve üzerine çıkması gerekiyor. Sakız üretiminde hedef, ihtiyacımızı karşılamak ve daha sonrasında da buradan elde etmiş ürünlerin ihracata gitmesi. Sakız ağacı su istemeden yetişiyor. Çalışmalarla boş alanlarımızın değerlendirilmesini ve kuraklığa karşı ciddi direnç gösteren bir bitkinin çoğalmasını sağlıyoruz. Sakız hasadı zor bir yöntemle yapılmakta. Gelişmiş 3 ağaçtan 1 kilogram sakız alınıyor. Bunu ham madde olarak düşündüğümüzde kilogramı 20 bin lira civarında. Güzel bir gelir sağlıyor.'
Üreticilerin deneyimi
Çeşme Ovacık Mahallesi'nden üretici Musa Yalçın, İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü'ndeki eğitimlerin ardından 6 yıl önce 3 dönümlük arazisine 70 sakız ağacı dikti. Bu yıl ilk kez hasat yapan Yalçın, 13 kilogram sakız elde edeceğini belirtti ve şu ifadeyi kullandı: 'Sakız ağacıyla atıl araziyi ağaçlandırarak verimli hale getiriyorsunuz. Sakız ağacı su istemediği için de suyu koruyoruz.'
Uzun ömürlü ve kuraklığa dayanıklı yapısıyla sakız ağacı, boş ve yanan arazilerin değerlendirilmesinde hem ekolojik hem ekonomik fayda sağlıyor. Yerel çalışmaların sürmesiyle üretimin artırılması ve ihracat hedeflerine ulaşılması bekleniyor.
Ticari değeri nedeniyle "altın damlayan ağaç" olarak nitelendirilen, ancak "yok" denebilecek kadar azalan sakız ağacı varlığı, son yıllarda yürütülen çalışmalarla 100 kat arttı. Dünyada sadece Ege Denizi'ndeki Sakız Adası ile İzmir'deki Çeşme yarımadasında yetiştiği bilinen sakız ağacından elde edilen damla sakızı, tıp, gıda, kozmetik gibi çeşitli alanlarda kullanılıyor.
