Trump, Lisa Cook'u Görevden Alma Hamlesiyle Fed Üzerindeki Baskıyı Artırdı
ABD Başkanı Donald Trump, faiz oranlarının düşürülmesini talep ettiği ABD Merkez Bankası (Fed) üzerindeki kontrol mücadelesini, Yönetim Kurulu üyesi Lisa Cook'u görevden alma girişimiyle yeni bir boyuta taşıdı. Aylardır Fed ve Başkanı Jerome Powell'ı eleştiren Trump, gerilimi tırmandırarak bankanın bağımsızlığına ilişkin kaygıları gündeme getirdi.
Görevden alma sürecinin tetikleyicisi
Cook'a yönelik sürecin başlangıcı, Federal Konut Finansmanı Ajansı (FHFA) Direktörü Bill Pulte'nin, Cook'u "mortgage dolandırıcılığı" ile suçladığı mektubu ABD Adalet Bakanlığı'na göndermesiyle oldu. Pulte, mektubunda Cook'u Atlanta ve Ann Arbor'daki iki mülkü aynı anda birincil ikametgah olarak göstererek mortgage başvurularında sahtecilik yapmakla suçladı ve bunun sayesinde daha düşük faiz oranları elde ettiğini iddia etti. Pulte iddialarını geçen hafta sosyal medya hesabından paylaştı.
Cook'un yanıtı ve Trump'ın açıklamaları
Pulte'nin iddialarını paylaşmasının ardından Trump, söz konusu haberi sosyal medya hesabından paylaşarak, "Cook hemen istifa etmelidir." dedi. Aynı gün Cook, Pulte'nin kendisi Fed'e katılmadan 4 yıl önce yapılan bir mortgage müracaatı nedeniyle soruşturma başvurusu yaptığını belirterek, "Bir tweette sorulan bazı sorular nedeniyle görevimden istifa etmeye niyetim yok." açıklamasını yaptı. Cook, Fed Yönetim Kurulu Üyesi olarak mali geçmişiyle ilgili soruları ciddiye aldığını ve doğru bilgileri topladığını kaydetti.
Resmi adım ve Trump'ın gerekçesi
Trump, Pazartesi günü Cook'a yazdığı mektupta, Fed yasasının kendisine verdiği yetkilere işaret ederek Cook'u görevden alma için "haklı neden" bulunduğunu savundu. Trump mektubunda, Amerikan halkının politika belirleyen üyelerin dürüstlüğüne tam güven duyması gerektiğini vurgulayarak, Cook'un finansal işlemlerine dair iddiaların güvenilirliğini zedelediğini ileri sürdü ve "Bu yasaların sadakatle uygulanmasının, sizin derhal görevden alınmanızı gerektirdiği sonucuna vardım." ifadelerini kullandı. Trump, Cook'u görevden alması halinde yönetimde kısa sürede çoğunluğu elde edeceğini de belirtti: "Çok kısa süre içinde çoğunluğu elde edeceğiz."
Yasal tartışma ve mahkeme hamlesi
Cook ve avukatı Abbe Lowell, Trump'ın girişiminin hiçbir gerçek veya hukuki dayanağı olmadığını belirterek, bu eylemi "yasa dışı" olarak nitelendirdi ve konuyu mahkemeye taşıyacaklarını duyurdu. Uzmanlar, ilgili yasa gereği bir Fed yönetim kurulu üyesinin ancak "görevi kötüye kullanma" veya "ihmal" gibi haklı nedenlerle görevden alınabileceğini, Cook hakkındaki iddiaların ise Fed'de görevine başlamasından önceki olaylara dayandığını ve kanıtlanmadığını söylüyor.
Siyasi tartışma ve kurumlara yönelik eleştiriler
Bazı Demokrat Kongre üyeleri, bu adımı "ekonomik sorunlar için Cook'u günah keçisi ilan eden otoriter bir iktidar gasbı" olarak değerlendirirken, hükümet kurumlarının siyasi rakiplere karşı silah olarak kullanıldığını savundu. Uzmanlar, Cook'un görevde kalması durumunda bile Fed üzerindeki siyasi baskının artacağı uyarısında bulunuyor.
Fed içindeki denge ve olası sonuçlar
Fed Yönetim Kurulu üyeleri 14 yıllık görev süresi için atanıyor ve ilgili yasalar gereği haklı neden olmadan görevlerinden alınamıyor. Yedi kişilik Kurul, bir başkan, iki başkan yardımcısı ve dört üyeden oluşuyor; Kurula Powell başkanlık ediyor. Trump'ın atadığı Michelle Bowman ve Christopher Waller gibi üyeler bankada Trump'a yakın oylar oluştururken, Adriana Kugler'in Ağustos başında istifası bir boşluk yaratmıştı. Trump, Kugler'in yerine Stephen Miran'ı aday gösterdi; Miran'ın göreve başlaması için Kongre onayı gerekiyor.
Faiz politikası, Powell ve yönetim değişikliği tartışmaları
Göreve gelirken ekonomik canlanma ve ulusal borcun faiz maliyetini düşürmeyi hedeflediğini belirten Trump, göreve geldiğinden beri faizlerin indirilmesini savunuyor ve Fed başkanını sıkça eleştiriyordu. Powell ise enflasyon risklerine dikkat çekerek temkinli bir tutum sürdürdü. Powell'ın görev süresi Mayıs 2026'ta sona eriyor; Trump Powell'ı görevden almayacağını açıklasa da, Fed başkanlığı için olası isimler ve bankanın genel merkez yenileme projesiyle ilgili iddialar spekülasyonlara neden oldu.
Uzman değerlendirmesi: Kurul dengesi ve FOMC etkisi
American Enterprise Institute kıdemli uzmanı Steven Kamin, Trump'ın haklı nedenle görevden alma yetkisine işaret etmekle birlikte bunun sınırlarının belirsiz olduğunu belirtti. Kamin, Cook'un iddia edilen usulsüzlüklerinin Fed'e atanmasından önce gerçekleştiğini, mevcut delil veya resmi belge olmadığını vurguladı. Kamin, Cook görevden alınsa dahi Trump'a yakın yönetim kurulu üyelerinin sayısının artmasının FOMC ve bölgesel banka başkanlarının belirlenmesinde etkili olabileceğini söyledi; bu durumda Trump yanlısı çoğunluğun politika kararlarında belirleyici olabileceği değerlendiriliyor.
Sonuç olarak, Trump'ın Lisa Cook'u görevden alma girişimi, Fed'in bağımsızlığı, Amerikan para politikası ve başkanın merkez bankası üzerindeki etkisi konularında yeni bir tartışma dalgası başlattı. Sürecin hukuki mücadeleye dönüşeceği ve ABD ekonomisi ile finansal piyasalar üzerindeki etkilerinin yakından izleneceği öngörülüyor.
