Büyük Taarruz (26–30 Ağustos 1922): Sevr'i Lozan'a Çeviren Zafer
YASEMİN KALYONCUOĞLU - Başkomutan Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın 26 Ağustos 1922'de sabaha karşı verdiği emirle başlayan Büyük Taarruz, Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin kuruluş yolunu açan en kritik muharebelerden biridir. 30 Ağustos'taki zafer, Mondros yerine Mudanya'yı, Sevr yerine ise Lozan'ı getiren süreçte belirleyici oldu.
İşgaller ve Milli Direniş
AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, 1919'da Birinci Dünya Savaşı sonrası İtilaf Devletleri, Mondros Ateşkes Anlaşması hükümlerini gerekçe göstererek Anadolu'yu işgal etmeye başladı. Bu dönemde İtilaf donanması İstanbul'a, Fransızlar Adana'ya, İngilizler Urfa, Maraş, Samsun ve Merzifon'a, İtalyanlar Antalya ve Anadolu'nun güneybatısına yerleşti. Yunan Ordusu ise 15 Mayıs 1919'da İzmir'e çıkarma yaptı.
Bu işgallere karşı Türk milleti, tarih boyunca sergilediği millet olma bilinci ile Kuvayi Milliye hareketini başlattı. TBMM'nin açılmasıyla birlikte işgal kuvvetlerinin baskıları Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşlarına yöneldi; özellikle Batı Cephesi'nde hareketlilik arttı.
Savunmadan Taarruza: Hazırlık Süreci
1921'de Polatlı'ya kadar gelen Yunan ordusu, Sakarya'da 22 gün 22 gece süren çarpışmaların ardından durduruldu. Yaklaşık bir yıl süren hazırlık döneminin ardından Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, 26 Ağustos 1922'de Büyük Taarruz'u başlattı.
26 Ağustos sabahı Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa (Çakmak) ve Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa (İnönü) ile birlikte Kocatepe'de muharebeyi yönetmek üzere mevzilenildi. Topçu ateşiyle şafakta başlayan harekatta Türk birlikleri sabahın ilk ışıklarıyla hücum ederek Tınaztepe'yi ele geçirdi; Belentepe ve Kalecik Sivrisi'nden düşmanı uzaklaştırdı.
Meydan Muharebesi ve Zafer
Taarruzun ilk gününde 1. Ordu birlikleri, Büyük Kaleciktepe ile Çiğiltepe arasında 15 kilometrelik alanda düşmanın birinci hat mevzilerini ele geçirdi. 5'inci Süvari Kolordusu, düşman gerilerindeki ulaştırma hatlarına taarruzlar düzenledi; 2'nci Ordu ise cephede tespit görevini sürdürdü.
27 Ağustos sabahı tüm cephelerde yeniden taarruz edildi ve aynı gün Afyonkarahisar, 8'inci Tümen tarafından kurtarıldı. 28 ve 29 Ağustos'ta süren taarruzlar, düşmanın 5'inci tümeninin etkisiz hale getirilmesiyle sonuçlandı. 29 Ağustos gecesi yapılan değerlendirme sonunda komutanlar taarruzun 30 Ağustos'ta sonuçlandırılmasında hemfikir oldu.
30 Ağustos sabahı Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, Zafertepe Çalköy'de bir kez daha birliklere taarruz emrini verdi. Dumlupınar'daki meydan muharebesinde Mehmetçik, Yunan birliklerini Allıören, Keçiler, Kızıltaş deresi yolunun iki yanında sarıp imha etti; bazı Yunan birlikleri ile General Trikopis, General Diyenis ve birçok Yunan komutanı kaçtı.
Taarruzun Ardından: İzmir'e Yürüyüş
30 Ağustos'ta kazanılan zaferin ardından Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, 31 Ağustos'ta Zafertepe Çalköy'de Fevzi Paşa ve İsmet Paşa ile yaptığı değerlendirmede Yunanlıların yeniden savunma düzenine girmesini önlemek için İzmir'e girme görüşünde birleşti. Paşa, Türk ordusuna şu emri verdi: Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz'dir. İleri!
Bu emir doğrultusunda 27 Ağustos'ta Afyonkarahisar, 30 Ağustos'ta Kütahya'nın kurtuluşunu takiben 1 Eylül'de Gediz, 3 Eylül'de Emet ve Tavşanlı, 9 Eylül'de ise İzmir'in kurtuluşu gerçekleşti; Türk ordusu Yunan kuvvetlerini denize döktü.
Tarihî Önemi
Büyük Taarruz, sömürge siyasetinin kırılmasında dönüm noktası oldu ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş sürecini doğrudan etkiledi. Mondros Ateşkes Anlaşması'nın yerine Mudanya, Sevr Barış Antlaşması'nın yerine ise Lozan'ı getiren bu muharebe, Türk tarihinin en büyük ve belirleyici zaferlerinden biri olarak kayıtlarda yer aldı.
