Dijital Dünyanın Görünmeyen Tehdidi: Gençlerin Psikolojik Maliyeti
İstanbul Gelişim Üniversitesi bünyesinde yürütülen kapsamlı çalışma, dijitalleşmenin gençlerin psikolojik ve sosyal yapıları üzerindeki etkilerini bilimsel bir çerçevede inceliyor. "Dijital Dünyanın Görünmeyen Tehdidi" adlı kitap, İstanbul Gelişim Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi (BAPSIS) kapsamında, Milli Eğitim Bakanlığı iş birliğiyle İstanbul Avcılar ilçesindeki devlet liselerinde gerçekleştirilen saha verilerini derliyor.
Araştırmanın kapsamı
Çalışma, lise öğrencilerinin sosyal medya kullanımına yönelik tutumları, kişilik özellikleri, benlik algıları ile siber mağdur/siber zorba olma durumlarını farklı değişkenler açısından değerlendiriyor. Araştırma, 18 devlet lisesinde öğrenim gören 17 bin 120 öğrencinin oluşturduğu evrenden, tesadüfi tabakalandırma yöntemiyle seçilen 1696 öğrenci ile gerçekleştirildi.
Bulgular: Kimlik, karşılaştırma ve psikolojik maliyet
Çalışma, dijital ortamların gençlerin kimlik gelişimini ve benlik algısını derinden etkilediğini ortaya koyuyor. Dr. Öğr. Üyesi Bülent Tansel, bu etkiye ilişkin çarpıcı bir tespitte bulunuyor: "Gençler artık sadece dijital içerik tüketmiyorlar; kendilerini tüketiyorlar, dijital dünyada kimliklerini kurmaya çalışıyorlar ve bu süreç çoğu zaman onları içsel olarak ezip tüketiyor".
Araştırma, sosyal medyanın gençlerde ideal benlik ile gerçek benlik arasındaki farkı derinleştirerek, beğeni ve takipçi sayılarını kimlik merkezine taşıdığını; bunun sonucunda benlik bütünlüğünün zayıflayabileceğini vurguluyor. Dr. Öğr. Üyesi Tansel, bu durumu "dijital karşılaştırma tuzağı" olarak adlandırıyor ve bunun beden algısı bozuklukları, sosyal kaygı, depresif belirtiler ve kimlik karmaşası gibi sonuçlara yol açabileceğini bildiriyor.
Ailelere ve eğitimcilere uyarı
Dr. Öğr. Üyesi Tansel, ailelerin dijital risklere ilişkin yaygın bir yanılgı içinde olduğunu belirtiyor: "Birçok aile, gençlerin dijital dünyayla kurduğu ilişkinin tehlikesinin yalnızca zararlı içerikler ile sınırlı olduğunu düşünüyor". Tansel, asıl tehdidin görünürde zararsız görünen ancak gençlerin psikolojik ve sosyal yapısını derinden etkileyen dijital etkileşimler olduğunu vurguluyor: "Oysa, asıl risk, görünürde zararsız görünen ancak gençlerin psikolojik ve sosyal yapısını derinden etkileyen dijital etkileşimler olarak karşımıza çıkıyor".
Tansel ayrıca, gençlerin dijital platformlarda yalnızca içerik paylaşmadıklarını; aynı zamanda kendilerini parçalayarak görünür kılmaya çalıştıklarını ve bunun çoğu zaman onları yıprattığını belirterek şunları söylüyor: "Gençler dijital mecralarda sadece içerik paylaşmıyorlar; aynı zamanda kendilerini parçalayarak görünür kılmaya çalışıyorlar ve çoğu zaman bu görünürlük çabası altında eziliyorlar."
Çözüm önerileri ve yol haritası
Kitap, ailelere, öğretmenlere ve toplumsal liderlere yönelik somut öneriler sunuyor. Dr. Öğr. Üyesi Tansel, bu önerilerin gençlerin sağlıklı dijital kimlik geliştirmesine hizmet edeceğini belirtiyor ve amaçlarını şöyle özetliyor: "Gençlerin dijital kimliklerini sağlıklı bir şekilde inşa edebilmeleri için ailelere, eğitimcilere ve karar vericilere bilimsel bir yol haritası sunmayı amaçlıyoruz. İstanbul Gelişim Üniversitesi olarak, bu konuda bir farkındalık oluşturmak ve geleceğin sağlıklı bireylerini yetiştirebilmek için önemli bir sorumluluk taşıyoruz".
Kitapta önerilen yöntemler arasında sosyal medya detoksları, beden algısını güçlendirme çalışmaları, anlam odaklı yaşam becerileri ve siber zorbalıkla mücadele teknikleri yer alıyor. Bu yaklaşım, gençlerin dijital dünyadaki kimliklerini sağlıklı biçimde kurmalarına ve toplumsal düzeyde daha dengeli bir dijital ilişki geliştirilmesine katkı sağlamayı hedefliyor.
Kapanış
Dr. Öğr. Üyesi Tansel, dijital dünyanın tehlikesine ilişkin uyarısını şu sözlerle yineliyor: "Dijital dünyanın tehlikesi, görünür bir tehdit oluşturmaması. Tehdit, yavaş yavaş ve fark edilmeden gelir. Bu nedenle, gençlerin dijital dünyada karşılaştığı riskleri doğru anlamalı ve bu risklerle nasıl başa çıkılacağı konusunda onları bilinçlendirmeliyiz." Ayrıca Tansel, çalışmanın önemini şu ifadeyle özetliyor: "Bugünün gençleri, yarının yetişkinleri olarak hepimizi etkileyecek".
DİJİTAL ÇAĞIN HIZLA İLERLEYEN ETKİLERİNİN, YALNIZCA TEKNOLOJİYLE DEĞİL, AYNI ZAMANDA BİREYLERİN PSİKOLOJİK VE SOSYAL YAPILARIYLA DA DOĞRUDAN BAĞLANTILI OLDUĞUNU BELİRTEN DR. ÖĞR. ÜYESİ BÜLENT TANSEL, DİJİTALLEŞMENİN GENÇLERİN PSİKOLOJİK GELİŞİMİ ÜZERİNDEKİ DERİN VE UZUN VADELİ ETKİLERİNİ ANLATTI.
