E3 ülkeleri Guterres'e bildirdi: Ağustos sonu kritik
İngiltere, Fransa ve Almanya (E3), ağustos sonuna kadar nükleer müzakerelerin yeniden başlamaması halinde İran'a Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarını yeniden uygulamaya hazır olduklarını BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'e bildirdi.
E3'ün açıklaması ve Jean-Noel Barrot'un ifadeleri
Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noel Barrot, ABD merkezli X platformundan yaptığı paylaşımda, "İran hiçbir koşulda nükleer silahlara erişim sağlamamalıdır. İran uluslararası yükümlülüklerini ihlal etmeye devam ederse, Fransa, Alman ve İngiliz ortaklarıyla 10 yıl önce kaldırılan silahlara, nükleer teçhizata ve bankacılık kısıtlamalarına yönelik küresel ambargoları ağustos sonuna kadar yeniden yürürlüğe koyacaktır." ifadelerini kullandı.
Barrot, E3 dışişleri bakanları tarafından BM Genel Sekretere gönderilen mektuba atıfta bulunarak, "müzakerelere bir şans vermek için bu yaptırımların geçici ve şartlı olarak askıya alınmasını önerdiklerini ancak bu teklife İran tarafından bir yanıt alamadıklarını" belirtti. Mektupta ayrıca, "İran'ın 2025 yılının ağustos ayı sonuna kadar diplomatik bir çözüme varmaya istekli olmaması veya uzatma fırsatını değerlendirmemesi halinde, E3'ün tetik (snapback) mekanizmasını devreye koymaya hazır olduğunu açıkça belirttik." denildi.
Müzakerelerin kesilmesine yol açan gelişme
İran ile ABD arasındaki müzakere süreci devam ederken, 13 Haziran'da İsrail'in İran'a yönelik saldırıları sonrası hem ABD hem Avrupa ile yürütülen görüşmeler kesilmişti.
2015 nükleer anlaşması ve "tetik (snapback)" mekanizması
İran ile BM Güvenlik Konseyinin beş daimi üyesi ve Almanya arasında 14 Temmuz 2015'te imzalanan anlaşma, yaptırımların kaldırılması karşılığında İran'ın nükleer faaliyetlerini sınırlandırıyordu. ABD, 2018'de anlaşmadan tek taraflı çekilmiş ve İran'a yönelik yaptırımları geri getirmişti. Buna karşı Avrupa ülkeleri, ABD'nin adımına rağmen telafi edici önlemleri hayata geçirememişti.
Bunun üzerine İran, anlaşmadaki taahhütlerini kademeli olarak durdurmaya başlamış ve daha sonra yüksek düzeyde uranyum zenginleştirme faaliyetlerine yönelmişti. E3 ülkeleri ise anlaşmada yer alan ve "snapback" olarak bilinen, İran'a BM yaptırımlarını yeniden getirme yetkisini içeren maddeyi işletme tehdidinde bulunuyor. Söz konusu mekanizmanın süresinin 18 Ekim'de sona ereceği belirtiliyor.
İran'ın itirazı
İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi, Avrupalı tarafların mekanizmayı harekete geçirme girişimine karşı çıkarak, Avrupa ülkelerinin "anlaşmanın temellerini ihlal ettikleri" ve "anlaşmadaki katılımcı rollerini kaybettikleri" gerekçesiyle bu tür bir hukuki dayanağa sahip olmadıklarını ifade etmişti.
