İran'da kadınların motosiklet ehliyeti talebi Meclis gündeminde
AHMET DURSUN - İran'da kadınların motosiklet ehliyeti alamaması ve trafikte ehliyetsiz motosiklet kullanımına bağlı cezalar, özellikle Tahran gibi yoğun kentlerde artan talep nedeniyle yeniden tartışmanın odağına yerleşti.
Durumun özeti ve sahadaki uygulama
Mevcut yasal düzenlemelerde kadınların motosiklet sürmesinin açıkça yasaklanmamasına rağmen pratikte kadınlara motosiklet ehliyeti verilmiyor ve motosiklet kullanan kadınlar para cezalarıyla karşılaşıyor. Bu durum, kadınların işe gidip gelmek için motosiklet tercih ettiği şehir içi ulaşımda sıkça görülüyor.
Yasal çerçeve ve belirsizlik
Trafik Yönetmeliği'nin 26. maddesi, tüm kara taşıtlarını kullanan herkesin ilgili ehliyeti almak zorunda olduğunu düzenliyor. Buna karşın 2010 tarihli Trafik İhlalleri Kanunu'nun 20. maddesine eklenen notta, motosiklet ehliyetinin verileceğinin Polis Teşkilatı sorumluluğunda olduğu ve metinde 'erkeklere' atıfta bulunulması, kadınlara ehliyet verilmesini fiilen engelleyen bir uygulamaya yol açtı.
Durumu daha da karmaşıklaştıran unsur ise bazı din adamlarının geçmişte dile getirdiği dini kaygılar. Ancak güvenlik kaskı zorunluluğunun, 'İslami kıyafet yönetmeliği' endişelerini giderdiğine yönelik görüşler de bulunuyor.
Yetkililerden açıklamalar
İran'ın eski Trafik Polis Müdür Yardımcısı Eynullah Cihani, 9 Eylül'de yaptığı açıklamada kask kullanımının başörtüsüyle çelişmediğini ve bu nedenle dini kaygıların aşıldığını belirtti. Cihani, ekonomik koşullar ve yoğun trafik nedeniyle kadınların motosiklet talebinin arttığını, bunun 'yasak' olarak değerlendirilmemesi gerektiğini söyledi.
İran Trafik Polisi Müdürü Teymur Hüseyni ise 20 Ağustos'ta, polisin kanunu uygulayıcı kurum olduğunu ve bu konuda hükümet onayını beklediklerini ifade etti: 'Bu konu değerlendiriliyor. Ne ilan edilirse onu uygulamakla yükümlüyüz.'
Hükümetin adımları ve Meclis tasarısı
Hükümet, ağustos itibarıyla kadınların motosiklet ehliyeti alabilmesi için ilk kapsamlı çalışmayı başlattı. Kadın ve Aile İşlerinden Sorumlu Cumhurbaşkanı Yardımcısı Zehra Behruzazer, 27 Ağustos'ta pilot ve tır şoförü kadın örneklerine dikkat çekerek motosiklet ihtiyacına çözüm bulunması gerektiğini söyledi. Hükümet sözcüsü Fatma Muhacirani ise kadınlara motosiklet ehliyeti verilmesine ilişkin yasal bir yasak bulunmadığını açıkladı.
Cumhurbaşkanlığı Meclis Danışmanı Kazım Dilhoş 28 Ağustos'ta, Trafik İhlalleri Kanunu'nun 20. maddesinde değişiklik öngören yasa tasarısının Meclis'e sunulduğunu duyurdu. Dilhoş, mevcut düzenlemenin kadınların ehliyet almasını engellediğini ve bunun hukuki ile sigorta sorunlarına yol açtığını vurguladı.
Pratik etkiler ve sigorta sorunları
Dilhoş, motosiklet kazalarına karışan kadınların ehliyetlerinin geçerli olmaması nedeniyle sigorta kapsamına alınamadığını belirterek, bu yasal boşluğun hem kadınlar hem de tüm trafik kullanıcıları için tehlike oluşturduğunu kaydetti. Ehliyetsiz sürüşün suç olmasının yanı sıra, ehliyetsiz kadın sürücülerin trafikte ve yasal süreçlerde güvencesiz kaldığı belirtildi.
Tahran'da iptal edilen etkinlik ve toplumsal tepki
Sürecin devam ettiği dönemde Tahran'ın kuzeyindeki Niyaveran Caddesi'nde bir kafenin 5 Eylül için duyurduğu 'Motosikletli Kızlar Etkinliği' güvenlik güçleri tarafından kafenin 4 Eylül akşamı geçici olarak mühürlenmesi nedeniyle iptal edildi. Olay, konunun toplumsal duyarlılığını ve yerel uygulamalardaki hassasiyeti gösterdi.
Meclis süreci ve olası uygulama adımları
Tasarının Meclis'te ne zaman görüşüleceği ve nasıl bir karar verileceği henüz net değil. Sürecin tamamlanması için tasarının komisyonlarda ele alınması, Genel Kurul'da kabul edilmesi gerekiyor. Kabul halinde trafik polisinin kadınlara sürücü belgesi vermesi için resmi talimatların yayımlanması ve sürücü kursları ile sınav süreçlerinin kadın adaylara göre düzenlenmesi öngörülüyor.
İranlı motosiklet sporcusunun değerlendirmesi
Meryem Telayi, AA'ya yaptığı değerlendirmede, hükümetin Meclis'e sunduğu tasarının olumlu bir adım olduğunu söyledi. Avusturya'da 2023 FIVA Dünya Motosiklet Rallisi'ne katılan ilk İranlı kadın olan Telayi, uluslararası başarılarına karşın ülkesinde ehliyet alamadığını belirtti.
Türkiye nüfusunun değil, İran nüfusunun yarısını kadınların oluşturduğunu vurgulayan Telayi, kadınların motosiklet ehliyeti alması halinde otomobil trafiğinin yükünün azalacağını ve trafik güvenliğinin artacağını ifade etti.
Güvence, eşitlik ve özgürlük vurgusu
Telayi, ehliyetsiz sürmenin suç olduğunu ve birçok kadının mecburen ehliyetsiz motosiklet kullandığını belirterek, 'Eğer kadınlara ehliyet hakkı verilirse bu durum suç olmaktan çıkacak ve kadın sürücüler yasal güvenceye kavuşacak' dedi. Kadınların güvenlik ve kurallar konusunda disiplinli olduğunu, motosikletin aynı zamanda özgürlük ve eşitlik aracı olduğunu vurguladı.
Sonuç: Tarihi bir dönüm noktası olabilir
Telayi, Meclis'ten geçecek bir düzenlemenin kadınların motosiklet yarışlarına ve trafikte resmi olarak yer almasını sağlayacağını, bunun İran'da toplumsal yaşam açısından tarihi bir dönüm noktası olabileceğini belirtti. Süreç, yasal düzenleme, uygulama ve toplumsal kabul ekseninde şekillenecek.
Not: Haber metnindeki özel isimler, tarihler ve maddeler orijinal kaynakla korunmuştur.
İran’da motosiklet ehliyeti verilmeyen kadınlar, trafik cezalarına maruz kalsalar da özellikle Tahran gibi aşırı yoğun trafiğe sahip kentlerde işe gidip gelmek için motosiklet kullanmaya başladı. Ülkede yıllardır ciddi bir talep olan kadınlara motosiklet ehliyeti verilmesi konusu son haftalarda yine gündemin ön sıralarına yerleşti.
