Prof. Dr. Cemal Kafadar Üsküdar Konuşmaları'nda: Tarihçilik, Bostanlar ve Kültür
Program ve açılış
Osmanlı tarihçisi, araştırmacı ve yazar Prof. Dr. Cemal Kafadar, Üsküdar Sahaflar Çarşısı Derneği ve Üsküdar Belediyesi işbirliğiyle düzenlenen Üsküdar Konuşmaları programının bu ayki konuğu oldu. Etkinlik, Üsküdar Sahaflar Çarşısı'nda gerçekleştirildi.
Programın moderatörlüğünü yapan yazar Ali Ayçil, sahafların yalnızca kitap alınıp satılan yerler olmadığını; akademisyenlerin, hocaların, şairlerin, öğrencilerin ve kitap meraklılarının buluştuğu, sivil bir olgunlaşma bölgesi olduğunu vurguladı. Ayçil, sahaf ortamının hiyerarşi barındırmadığını ve ziyaretçilere özgürlük duygusu verdiğini söyledi.
Tarihçinin bakışı: Teori, normatiflik ve insan
Kafadar konuşmasında tarihçinin amacının normatif olandan kaçmak olduğunu ifade ederek, hiçbir teorinin insanın karmaşıklığını tam anlamıyla açıklayamayacağını belirtti. Tarihçinin hem kutsal metinlerin müfessirlerini hem de filozofların aradığı düzlemi takdir edebileceğini, ancak kendi bilimsel yolunun farklı bir çerçeve taşıdığını aktardı.
İstanbul bostanları: Bin küsur senelik gelenek
Prof. Dr. Cemal Kafadar, öğrencileriyle birlikte 2013 yılında Yedikule Bostanları'nda başlattıkları çalışmalardan söz etti. Ekip çalışmalarını genişleterek sürdürürken, bostanların hem tarih hem de kent yaşamı açısından söylediklerinin derinleştiğini ifade etti.
Kafadar, 'İstanbul bostanlarında bin küsur senelik gelenek var' diyerek kentin derin bir tarım tarihine sahip olduğunu; Bizans ve Osmanlı dönemlerinden gelen bostancılık, sulama teknikleri ve ürün bilgilerini bugüne taşıyan uygulamaların sürdüğünü anlattı. Ayrıca Fatih Camisi, Süleymaniye Camisi ve bazı vakıfların Osmanlı döneminde bostanlar kurduğunu, bu bostanların camilere gelir sağladığını belirtti.
Ayazma kültürü ve toprağa sahip çıkma
Kafadar, İstanbul'daki ayazma kültürüne değinerek Reşat Ekrem Koçu ve İstanbul Ansiklopedisi'ndeki çalışmalardan örnekler verdi. Reşat Ekrem'in asistanının 156 ayazmaya gittiğini aktaran Kafadar, günümüzde ayazmaların çoğunun artık bilinmediğini, bu kültürün hızla zayıfladığını söyledi.
Toprağa sahip çıkmanın sadece tohum atıp ürün almak olmadığını vurgulayan Kafadar, yerel bağlamda komşuluk ilişkilerini kurmanın, küçük ölçekli üretimleri korumanın ve dünyayı bu zeminden inşa etmenin önemine dikkat çekti.
Edebiyat, okumak ve yazmak
Kafadar, bir dönem şiir yazmayı bıraktığını, film ve senaryo hevesleri olduğunu ancak tarih okumayla birlikte Türkçe üzerinden edebi düşüncenin yeni anlamlar kazandığını söyledi. İslam edebiyatından Cahiz örneğini anarak Cahiz'in botanik, etnografi ve şiiri harmanlayan eserlerine dikkat çekti ve 'Türklerin Faziletleri' kitabının Türkiye'de nispeten az bilindiğini ekledi.
Araştırma ve yayınlar
Kafadar, Harvard Üniversitesi Ağa Han İslam Mimarisi Programı ile Massachusetts Teknoloji Enstitüsü tarafından desteklenen bilimsel dergi Muqarnas'ın 40. sayısında, Gülru Necipoğlu editörlüğünde İngilizce yayımlanan ve Türkçesi 'Zeren Tanındı Armağanı' kitabında yer alan 'Yeşil Okuma: Bir Hoş Usul' başlıklı araştırma yazısından söz etti. Bu yazıda Osmanlı dönemi minyatürleri ile şair, yazar ve alimlerin eserlerinden hareketle kitap okuma ve yazma kültürünü ele aldığı belirtildi.
Sinema girişimleri ve anekdotlar
Kafadar, Semih Kaplanoğlu aracılığıyla Ayşe Şasa ile kaleme aldığı 'Rüya Mektupları' kitabından yola çıkarak 'Asiye Hatun' filminin yapılması için görüşmeler yaptıklarını aktardı. Film işinin büyük ekipler gerektirdiğini, bazı projelerin tesadüflere bağlı olduğunu söyledi. Ayrıca geçmişte Onat Kutlar ile 'Cem Sultan' üzerine bir senaryo planı olduğunu, ancak Onat Kutlar'ın hayatını kaybetmesi nedeniyle bunun gerçekleşmediğini anlattı. Kafadar, güncelde Türkiye'den bir yapımcının Cem Sultan konusuyla ilgilendiğini de paylaştı.
Kapanış ve takdim
Programın sonunda Üsküdar Sahaflar Derneği Başkanı Bahtiyar İstekli, Prof. Dr. Cemal Kafadar'a Osmanlıca dünya haritası hediye etti.
Prof. Dr. Cemal Kafadar'ın eserleri arasında Kim Var İmiş Biz Burada Yoğ İken Dört Osmanlı: Yeniçeri, Tüccar, Derviş ve Hatun, Kendine Ait Bir Roma Diyar-ı Rum'da Kültürel Coğrafya ve Kimlik Üzerine ve İki Cihan Aresinde adlı çalışmalar ile çok sayıda makale ve araştırma yazısı bulunmaktadır.
Üsküdar Sahaflar Çarşısı Derneği ve Üsküdar Belediyesi iş birliğiyle düzenlenen "Üsküdar Konuşmaları" programının bu ayki konuğu Osmanlı tarihçisi, araştırmacı ve yazar Prof. Dr. Cemal Kafadar oldu.
