Sıfır Atık Hareketi 8. Yılında
Başlangıç ve yürütme
Emine Erdoğan'ın himayelerinde 27 Eylül 2017'de başlatılan Sıfır Atık Hareketi, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı koordinasyonunda küresel bir çevre hareketine dönüştü. Hareket, 8. Yılında 8 Milyar İnsan İçin sloganıyla sürdürüyor ve sosyal medyada #SıfırAtıkla8Yıl etiketiyle bilinçlendirme kampanyaları yürütülüyor.
Elde edilen sonuçlar ve hedefler
Proje kapsamında bugüne kadar 205 bin binada Sıfır Atık Yönetim Sistemi uygulandı. 2017'de %13 olan geri kazanım oranı, 2024'te %36,08'e yükseltildi ve Türkiye'nin hedefi 2035'te geri kazanım oranını %60'a çıkarmak.
Projeyle 25 milyon kişiye eğitim verildi ve toplam 74,5 milyon ton atık geri kazandırıldı. Bu miktar; 32,5 milyon ton kağıt-karton, 9,1 milyon ton plastik, 3,1 milyon ton cam, 6,4 milyon ton metal ve 23,4 milyon ton organik ve diğer geri dönüştürülebilir atık olarak kaydedildi.
Geri dönüşüm ekonomiye 256 milyar TL katkı sağladı; bu kaynak, 10 milyon hanenin yıllık elektrik faturası kadar tasarruf, 10 şehir hastanesi veya 500'den fazla okul inşa edilebilecek büyüklükte kaynak ve yüz binlerce kişiye istihdam sağlayacak bir karşılık taşıyor.
Sağlanan çevresel kazanımlar arasında 1,71 trilyon litre su tasarrufu, 54,6 milyar litre petrolle sağlanan enerji denkliği, 227,3 milyar kWh enerji tasarrufu, 552,7 milyon ağacın kesilmesinin önlenmesi ve 150 milyon ton karbondioksit salımının engellenmesi yer alıyor. Ayrıca 284 milyon metreküp atık depolama alanı tasarrufu sağlandı.
Sıfır Atık Mavi
Sıfır Atık Mavi Hareketi, Emine Erdoğan'ın himayelerinde 10 Haziran 2019'da başlatıldı. Deniz Çöpleri İl Eylem Planlarının uygulanmasıyla 28 kıyı ilinde deniz çöpleri toplanıyor ve ulusal düzeyde eğitim faaliyetleri yaygınlaştırıldı. 2020-2024 dönemi 1,5 yıllık eylem planlarının ardından, 1 Ocak 2025 itibarıyla 2025-2029 dönemini kapsayan 2,5 yıllık Deniz Çöpleri İl Eylem Planları uygulamaya alındı. Bugüne kadar yaklaşık 585 bin ton deniz çöpü deniz çevresinden uzaklaştırıldı.
Depozito Yönetim Sistemi
Depozito Yönetim Sistemi, Türkiye Çevre Ajansı (TÜÇA) uygulayıcılığıyla güçlendirildi. Pilot uygulamalar 2019'da Ankara Kızılcahamam'da ve Şubat 2025'te Sakarya ilinde başlatıldı; daha sonra Sakarya, Samsun, Erzurum, Konya, Gaziantep, Mersin ve İzmir'e yayıldı. Ankara'da Bakanlık ana hizmet binası, Türkiye Çevre Ajansı binası ve Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde DOA iade makineleri kullanılıyor.
Sistemde bugüne kadar 5,8 milyon tek kullanımlık içecek ambalajı toplandı; günde ortalama 50 bin ambalaj toplanıyor. Projenin bir sonraki adımı 81 ile yayılmak olup, ülke genelinde yılda 120 milyon avro geri kazanım geliri ve ikincil ham madde kullanımından 250 milyon avro kazanç hedefleniyor. Toplamda yılda yaklaşık 520 milyon avro ekonomik fayda öngörülüyor.
BM tanınırlığı ve uluslararası adımlar
Proje, Emine Erdoğan'ın katkılarıyla Birleşmiş Milletler nezdinde kabul görerek küresel bir hareket haline geldi. 14 Aralık 2022'de BM Genel Kurulu'nda Türkiye'nin ana sunuculuğunda ve 105 ülkenin ortak sunuculuğunda yapılan oylamayla 30 Mart günü Uluslararası Sıfır Atık Günü olarak ilan edildi.
Emine Erdoğan, BM 77. Genel Kurulu çerçevesinde düzenlenen Sıfır Atık konulu özel oturumda konuşarak bu alanda BM Genel Kurulu'nda kürsüye çıkan ilk Türk lider eşi oldu. 12 Nisan 2023'te kurulan BM Sıfır Atık Yüksek Düzeyli Şahsiyetler Danışma Kurulu'nun başkanlığını Emine Erdoğan yürütüyor.
Küresel Sıfır Atık İyi Niyet Beyanı online platformunda şu ana kadar 114 ülke ve 15 binden fazla gönüllü imzası bulundu; 50'den fazla lider eşi ile uluslararası kuruluşların üst düzey temsilcileri ve yabancı bakanlar da beyanı imzaladı.
Küresel platformlarda destek ve iş birlikleri
G20 Çevre ve İklim Bakanları Toplantısı'nda Sıfır Atık girişimlerinin teşvik edilmesi kararı oy birliğiyle kabul edildi. Eylül 2023'teki G20 Liderler Zirvesi sonrası Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da projenin önemine vurgu yaptı.
BM 80. Genel Kurulu marjında Türkevi'nde yapılan görüşmelerde Gabon Cumhurbaşkanı Brice Clotaire Oligui Nguema'nın eşi Zita Oligui Nguema, Sıfır Atık projesinden ilham aldıklarını belirterek Türkiye ile iş birliği talebinde bulundu; Emine Erdoğan Sıfır Atık Vakfı aracılığıyla teknik eğitim desteği teklif etti. Aynı dönemde Sıfır Atık Mavi-Damla Damla sergisi açıldı.
Ödüller
Sıfır Atık Projesi, Emine Erdoğan yönetiminde birçok uluslararası ödül aldı. Bunlar arasında 2018 FAO Sıfır Atık, Sıfır Açlık ödülü, 2021 UNDP Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Ödülü, UN-Habitat Waste Wise Cities Global Champion Ödülü, 2022'de Akdeniz Parlamenter Asamblesi Ödülü (PAW Awards) ve Dünya Bankası'nın İklim ve Kalkınma Liderliği Ödülü yer alıyor.
