İklim Değişikliği Nehirlerin Akış Hızını Değiştiriyor
Dünya genelinde nehirlerin akış hızı, iklim değişikliği ve insan müdahaleleri sonucunda önemli değişiklikler göstermektedir. Cincinnati ve Massachusetts Üniversiteleri tarafından yapılan bir araştırma, 1984-2018 yılları arasında toplanan uydu verileri ve debi modelleri ile nehirlerin akış hızındaki değişimlerin iklim krizi ile bağlantısını ortaya koymuştur.
Akış Hızı Değişiklikleri
İlgili çalışmada, dünya genelindeki nehirlerin yıllık ortalama akış hızının, kaynağa yakın üst kısımlarda arttığı ve döküldüğü yerlerde ise azaldığı belirlenmiştir. Nehirlerin %17,1'inde akış hızı kaynağa yakın bölgelerde artarken, %9,9'unda notable azalma kaydedilmiştir. Ağız bölgesi için ise nehirlerin %11,9'unda akış hızı artmış, %44,2'sinde ise azalmıştır.
Özellikle aralık-mayıs döneminde, su miktarının artması nedeniyle küçük nehirlerde su akışında önemli bir artış gözlemlenirken, daha büyük nehirlerde ise su akışı azalmıştır. Bu durum, nehirlerin mizaçlarındaki değişimleri de beraberinde getirmiştir.
Bölgesel Farklılıklar
Nehir akışındaki farklılıkların bölgelere göre değiştiği dikkat çekmektedir. Orta Afrika, Avrupa ve Orta Asya'daki küçük nehirlerde su akışı genel olarak azalmışken, yüksek dağlık bölgelerde ve Arktik’te artış yaşanmıştır. Araştırmada, kaynağa daha yakın bölgelerin çevresel ve toplumsal sorunlar oluşturabileceği belirtilmektedir.
Erozyon ve Sel Riskleri
Yüksek akış gücünün, yer şekli değişikliklerine neden olabileceği ve erozyonu tetikleyebileceği ifade edilmiştir. Araştırmada, yüzyılda bir görülen sel olaylarının küçük nehirlerde %42, büyük nehirlerde ise %20 arttığı sonucuna varılmıştır. Bu durum, özellikle yerleşim alanlarının sel riskini artırmaktadır.
Veriye Erişim Sorunu
Çalışmaya katılan akademisyenlerden Doç. Dr. Dongmei Feng, birçok bölgede nehirlerin durumu hakkında yeterli veri olmadığını belirtmiş ve bu durumu ele alan çalışmaların önemine dikkat çekmiştir. Türkiye ve Batı ülkelerinde gözlem sistemlerinin gelişmiş olduğunu; ancak Afrika, Güney Amerika ve Çin gibi bölgelerde veri paylaşımının zayıf olduğunu vurgulamıştır.
İklim Krizinin Etkisi
Sonuç olarak, iklim değişikliğinin nehirlerin davranışlarındaki değişimlerde kritik bir role sahip olduğu ifade edilmiştir. Araştırmada, iklim krizi kaynaklı yağış ve kar erimesindeki değişimlerin, nehir akış hızını etkilediği sonucuna varılmıştır.
