İran: Avrupa ve ABD'nin yaptırım girişimi hukuka aykırı
İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi, 2015 nükleer anlaşması kapsamında İngiltere, Fransa ve Almanya tarafından işletilen "snapback" mekanizmasına ilişkin olarak BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'e bir mektup gönderdi.
Erakçi, üç Avrupalı ülkenin yaptırımları yeniden canlandırma bildiriminin hukuka aykırı ve geçersiz olduğunu, Birleşmiş Milletler üyesi ülkelerin bu tür yaptırımlara uymak zorunda olmadığını savundu.
Erakçi'nin itirazı ve uyarısı
Erakçi mektubunda, "3 Avrupa ülkesinin sözde snapback mekanizması sürecini başlatma bildirimi hukuki ve usul açısından kusurludur ve bu nedenle geçersizdir" ifadelerini kullandı. Avrupa ülkelerinin bu adımını, anlaşmadaki yükümlülüklerini yerine getirmeyi reddetme bağlamında değerlendirdi.
Batılı ülkelerin BM mekanizmasını "hukukun dışında ve dar siyasi amaçlarla" kullanmaya çalıştığını ileri süren Erakçi, bunun Birleşmiş Milletlerin güvenilirliğini ve Güvenlik Konseyi otoritesini zedeleyeceğini belirtti.
Erakçi, 2231 sayılı karar kapsamındaki nükleer kısıtlamaların 18 Ekim 2025 tarihinde kalıcı olarak sona ereceğini vurguladı ve İran'ın bu tarihten sonra kısıtlamaların uzatılmasına, yeniden canlandırılmasına veya uygulanmasına yönelik hiçbir girişimi tanımayacağını açıkladı.
Erakçi ayrıca, "Ne İran ne de Birleşmiş Milletlerin herhangi bir üyesi bu tür hukuka aykırı eylemlere uymakla yükümlü değildir" ifadelerini kullandı ve Yaptırımlar Komitesi ve Uzmanlar Paneli dahil olmak üzere yaptırım mekanizmalarını yeniden canlandırma girişimlerinden kaçınılmasını talep etti.
Süreç, tepkiler ve son gelişmeler
İngiltere, Fransa ve Almanya, 28 Ağustos'ta 2015 nükleer anlaşmasında yer alan "snapback" mekanizmasını işletme kararı almıştı. Erakçi bu ülkelerin mekanizmayı harekete geçirebilecek hukuki dayanağa sahip olmadığını belirtti.
Rusya ve Çin, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'ne gönderdikleri ortak mektupta Avrupalı ülkelerin girişimini "hukuken geçersiz" ve "mantıksız" olarak nitelendirdi.
İran, süreci durdurabilmek amacıyla, İsrail ve ABD'nin saldırıları sonrasında askıya aldığı denetimlerin yeniden başlamasını sağlayacak şekilde Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ile 9 Eylül'de anlaşmaya vardı; ancak bu adım Avrupa ülkeleri tarafından yeterli görülmedi.
2231 sayılı karar kapsamında BMGK'ye sunulan ve İran'a yönelik yaptırımların geri getirilmemesini öngören tasarı 19 Eylül'de yapılan oylamayla reddedildi; daha sonra sürecin uzatılması için sunulan tasarı da kabul edilmedi.
Son olarak, taraflar arasında görüşmelerde sonuç çıkmayınca "snapback" süreci 28 Eylül gece yarısı sona erdi ve İran'a BM yaptırımları otomatik olarak yeniden yürürlüğe girdi.
Erakçi, Türkiye'nin de içinde bulunduğu tüm taraflara diplomasiye açık olduklarını vurgulayarak, İran'ın "adil, dengeli ve sürdürülebilir çözümlere ulaşmak amacıyla diplomasiye her zaman hazır olduğunu" belirtti.
