Topkapı Sarayı’nda Mabeyn Yolu, Çini Sanat Galerisi olarak açıldı
Topkapı Sarayı’nın saray içi güvenlik, mahremiyet ve protokol açısından özel bir işlev taşıyan Mabeyn Yolu, kapsamlı hazırlık ve restorasyon sürecinin ardından Mabeyn Yolu Çini Sanat Galerisi olarak ziyarete açıldı. Sergi, Milli Saraylar Başkanlığı tarafından ilk etapta basına tanıtıldı.
Koridor, tarihi işlevine sadık kalınarak galeriye dönüştürüldü
Topkapı Sarayı’nın Harem bölümü ile Mabeyn’i birleştiren koridor, tarihî işlevine sadık kalınarak galeri düzeninde ele alındı. Tematik yerleşim sayesinde ziyaretçiler, saray mimarisindeki kullanım bağlamını ve çini üslubundaki değişimi adım adım takip edebilecek.
Modern depolama ve titiz belgeleme çalışmaları
Topkapı Sarayı çinilerinin önemli bir bölümü, 2018’e kadar Harem’de dağınık depolarda saklanıyordu. Milli Saraylar, 2 bini aşkın kasada muhafaza edilen çinileri Aziziye yapılarında kurduğu iki depoya taşıyarak saklama alanını 700 metrekareye çıkardı. 2021’de kurulan Çini Restorasyon Atölyesi ile tasnif ve belgeleme çalışmaları başlatıldı.
Çalışmalar kapsamında 9 bin 486 fotoğrafla belgeleme yapıldı, 800 farklı desen envantere alındı. Çini galerisi seçkisi de bu çalışmaların sonucu olarak oluşturuldu; restorasyon ihtiyaçları için depolarda eşleşen parçaların tespiti sürdürülüyor.
16., 17. ve 18. yüzyıl çini geleneği bir arada
Mabeyn Yolu Çini Sanat Galerisi; 16. yüzyılın İznik merkezli klasik üslubundan 17. yüzyıldaki dönüşüm ve çeşitlenmeye, 18. yüzyılda Avrupa etkilerinin belirginleştiği Kütahya üretimine uzanan çizgiyi bir arada sunuyor. Lale, karanfil, sümbül, hatâî gibi motifler ile dönemsel manzara ve figüratif sahneler, estetik evrim ve kültürel etkileşim perspektifiyle izlenebiliyor.
Milli Saraylar Başkanı Dr. Yasin Yıldız’ın değerlendirmesi
Galeriyle ilgili bilgi veren Milli Saraylar Başkanı Dr. Yasin Yıldız, koleksiyonun önemine vurgu yaparak şunları söyledi: "Çiniler gerçekten Topkapı Sarayı başta olmak üzere Milli Saraylar Koleksiyonunun çok önemli bir parçası. Burada yaklaşık ilk etapta 250 parça çiniyi sergiliyoruz".
Yıldız, Mabeyn Yolu’nun tarihî önemine dikkat çekerek: "Burası görmüş olduğunuz gibi Topkapı Sarayı’nın gizemli kalmış köşelerinden bir tanesi. Aslında sarayın tarihi içerisinde çok önemli bir yeri var... Mabeyn ile ilgili restorasyon projelerimiz çerçevesinde bu ara geçiş güzergahını da mekanda bulunan çinilere de atıfta bulunmak amacıyla bir çini galerisi olarak düzenledik." ifadelerini kullandı.
Yıldız ayrıca koleksiyondaki çeşitliliği şöyle özetledi: "Bilhassa inşa edildiği dönemlerde ve 16. yüzyıldaki yeniden yapılanmasında Türk çini sanatının en zirve dönemi olduğu düşünülürse, bu çeşitlilik daha iyi anlaşılabilir. Bu noktada İznik çinileri zaten koleksiyonun çok önemli bir parçasını oluşturuyor... Bu galeride bu çinileri bir bütün halinde bir seçki halinde ziyaretçiyle buluşturmayı hedefledik."
Başkan Yıldız, duvar yazıları ve padişah isimlerinin bulunduğu eserlerle ilgili olarak da; "Burada Osman Gazi’den Sultan İkinci Selim’e kadar yaşamış olan Osmanlı Sultanlarının isimlerinin olduğu çini eserleri var" dedi ve Mabeyn Yolu’nu bir "hatıra galerisi" olarak nitelendirdi.
Restorasyon süreci ve sergideki eser sayısı
Yıldız, restorasyon çalışmalarının "bir bütün olarak yaklaşık 3 yılımızı aldı" dediğini belirterek, Mabeyn’deki padişah daireleriyle ilgili çalışmaların sonuna gelindiğini, Aynalı Oda ve Valide Sultan Dairesi gibi alanların yakın zamanda ziyarete açılacağını aktardı.
Açılışı yapılan sergide 16. yüzyıldan 19. yüzyıla uzanan eserlerden ilk etapta 250 parça çini sergileniyor. Yıldız, giriş bölümünde Nahvi’nin yazmış olduğu ve 19. yüzyıl çinilerine işlenen önemli bir kasidenin de yer aldığını vurguladı.
Hatıralar Yolu ve Kaside-i Münferice
Galeri duvarlarında Osman Gazi’den Sultan 2. Selim’e uzanan padişah adlarının sıralandığı iri yazılı çiniler bulunuyor. "Mihrabiye" motifli üç pano arasında görülen "Soffa-i ali" ve "Hamam-ı âli" ifadeleri, bu panoların vaktiyle Hünkâr Sofası ve Hünkâr Hamamı’ndan taşındığını düşündürüyor. Böylece Mabeyn Yolu, saray hafızasını taşıyan bir anı galerisi işlevi de üstleniyor.
Ziyaretçiler ayrıca Kaside-i Münferice’den seçilmiş beyitlerin işlendiği çinileri de görebilecek. 11. yüzyılda Tunuslu şair İbnü’n Nahvi tarafından kaleme alınan bu kaside, Osmanlı döneminde de çeşitli tercümeleriyle saray kültüründe yer edinmiş önemli bir metin olarak sunuluyor.
Ziyaret bilgileri
Çini Sanat Galerisi, Topkapı Sarayı’nın kapalı olduğu salı hariç haftanın her günü 09.00-17.00 saatleri arasında ziyaret edilebilecek. Ziyaretçiler, Harem bölümünde yer alan Mabeyn Taşlığı’ndan Mabeyn Yolu’na girdikten sonra Topkapı Sarayı çinilerini ve Tekfur Sarayı’ndan günümüze ulaşan bazı çini örneklerini; bir sonraki bölümde ise "Kaside-i Münferice" çinilerini görebilecek. Galeri, Harem bölümü bileti ile gezilebilecek, ilave ücret ödemeyecek.
TOPKAPI SARAYI'NDA SARAY İÇİ GÜVENLİK, MAHREMİYET VE PROTOKOL AÇISINDAN ÖZEL BİR İŞLEVE SAHİP OLAN MABEYN YOLU, KAPSAMLI BİR HAZIRLIK SÜRECİNİN ARDINDAN MABEYN YOLU ÇİNİ SANAT GALERİSİ OLARAK ZİYARETE AÇILDI
